Байгууллага дахь төлөвлөлт

Лекц 1

Бизнес төлөвлөгөө зохиох үйл ажиллагаа /технологи/

Төлөвлөгөө нь аж ахуйн нэгжийн хүрээнд зохион байгуулалттай гүйцэтгэх, хамт олныг хамардаг бүтээлч ажил мөн. Төлөвлөгөө зохиох ажил нь түүнийг тооцоохоос эхлээд зохих түвшинд хэлэлцүүлэн батлуулж дуустал үргэлжлэх бөгөөд угаас төлөвлөлт нь тасралтгүй үргэлжилдэг удирдлагын байнгын ажил мөн. Иймд том компани, аж ахуйн нэгжүүд нь төлөвлөгөөний тусгай албадтай байдаг. Энэхүү албад нь төлөвлөгөө зохиох явдлыг хангах, гүйцэтгэлийг үнэлж дүгнэх, төлөвлөх арга зүй, зохион байгуулалтыг сайжруулах гол үүрэгтэй боловч удирдах нь нийт ажилтнууд, ажилтан, ажилчид, холбогдон эрдэмтэд, мэргэжлийн хүмүүсийг ямар нэгэн бүтээлч хэлбэрээр бизнес төлөвлөгөө зохиоход өргөнөөр оролцуулах шаардлагатай.

Төлөвлөлтийн үйл ажиллагааны стратегиуд харьцангуй бие даасан байдгийн дээр өөр хоорондоо уялдаатай байна. Иймд бизнес төлөвлөгөөг зохиоход дагаж мөрдөх дэс дараалал /технологи/, үндсэн алхмуудтай байх шаардлагатай. Тэдгээр алхмууд нь бизнес төлөвлөгөө зохиох гол ажлуудын дэс дарааллыг тогтооно.

Төлөвлөлтийн тухайн алхам бүрт хамрагдах асуудлыг зөв сонгон авах, асуудал бүрийн уялдаа холбоог нарийвчлан хангах, асуудлыг зохистой шийдэх хэрэгтэй. Энэ нь төлөвлөгөөний үндэслэлийг сайжруулах чухал ач холбогдолтой.

Төлөвлөгөө зохиох алхам, тухайн алхамд гүйцэтгэх гол ажлууд:

Нэгдэх алхам: төлөвлөгөө зохиох ажлыг зохион байгуулахын өмнө дараах хэдэн асуудлыг анхаарах хэрэгтэй.

Байгууллагын удирдлага нь юун түрүүн төлөвлөлтийн үүрэг, ажлын даалгаврыг тодорхойлох ёстой. Энд бизнес төлөвлөгөөний зорилго, хэрэглээг тусгасан байна.

Төлөвлөгөө зохиох ажилд оролцогч талууд дүрэм журмын дагуу ажиллах гэрээ хийнэ. Үүнд:

1. Төлөвлөгөө зохиоход ямар хүмүүс оролцох,

2. Төлөвлөгөөний хэлбэр, төлөвлөгөө зохиоход зарцуулах хугацаа, хөрөнгө, ажиллах нөхцөл,

3. Төлөвлөгөөт үеийн зорилгыг хэрэгжүүлэх таатай нөхцлийг тодорхойлох,

4. Төлөвлөгөө биелэх баталгаа гаргах,

5. Төлөвлөгөө зохиох үйл ажиллагааны үүрэг, хариуцлагыг оролцогч тус бүрээр тодорхойлж хуваарилах,

6. Төлөвлөгөө зохиох цагийн хуваарь хийх,

Дээрх зохион байгуулалтын асуудлыг шийдвэрлэсний үндсэн дээр төлөвлөгөө зохиох ажилдаа орно.

Хоёр дахь алхам: Мэдээлэл бүрдүүлэх, боловсруулах

Шаардлагатай мэдээллийг аль нэгэн сувгаар бүрдүүлж, цэцлэх ба анхан шатны боловсруулалт хийнэ. Үүний сацуу чухам юунд нэмэлт мэдээлэл шаардлагатай байгааг тооцож, түүний бүрдлийг хангаж, судалгаа шинжилгээний ажил хийхэд мэдээллийг бэлэн болгосон байна. Мөн мэдээллийг хадгалах, архивлах ажлыг хийвэл зохино.

Бусдаас мэдээлэл худалдан авах, олон улсын мэдээллийн сүлжээ ашиглах, тайлан тэмцэл, тогтмол мэдээ бүрдүүлж хангадаг газруудаас захиалгат мэдээ авах, хэвлэлийн мэдээ, мэдээлэл бүрдүүлэх, интернет ашиглах зэргээр бизнес төлөвлөлттэй холбогдсон бие даасан мэдээлэл бүрдүүлэх ажлыг мэргэжлийн хүнээр хийлгэнэ.

Гурав дахь алхам: Бизнесийн орчны шинжилгээ, дүгнэлт

Төлөлвлөлтийн энэ алхамд бизнес байгууллагын үйл ажиллагааны өнгөрсөн ба одоогийн байдлыг тухайн орчинтой нь уялдуулан гол гол чиглэлээр судлан дүгнэлт гаргаж санал боловсруулна. Төлөвлөлт үр дүнтэй болох гол суурийг энэ шинжилгээ тавьж өгнө.

Дөрөв дэх алхам: Төлөвлөгөөт үеийн зорилгыг тодорхойлох

Бизнес байгууллага үйл ажиллагааныхаа ирээдүйн зорилго, зорилтууд, стратегийг нарийвчлан тодорхойлдог. Зорилго тодорхойлох үндэс нь бизнесийн орчны шинжилгээ дүгнэлт, төлөвлөгөөт үеийн гол хандлага, прогноз байна.

Тав дахь алхам: Үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний тогтолцоо

Үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг маркетинг, үйлдвэрлэл /үйлчилгээ/, борлуулалт, шинэчлэл өөрчлөлт, удирдлага, зохион байгуулалт, хөрөнгө оруулалт гэсэн хэсгүүдээр тус тус тооцоно.

Төлөвлөлтийн энэ алхамын зорилго нь өмнөх алхамд тодорхойлсон зорилго, зорилтуудыг хэрэгжүүлэх олон талт арга хэмжээ авах чиглэл, үндэслэл гаргах, бололцоо бүрдүүлэх, дотоод зохист тэнцэл хангах, шийд гаргахад оршино.

Зургаа дахь алхам: Хөрөнгө оруулалтаа төлөвлөнө.

Төлөвлөгөөт үед шаардагдах хөрөнгө оруулалтын хэмжээ, санхүүжүүлэх эх үүсвэрийг эх үүсвэр бүрээр тооцож санхүүгийн зохист тэнцэтгэлийг хангана.

Долоо дахь алхам: Санхүүгийн төлөвлөгөө зохиох

Бизнес байгууллагын үйл ажиллагаа бүрийн зорилтыг хэрэгжүүлэхэд зарцуулах зардал, шаардагдах хөрөнгийн асуудлыг шийдэх, ашиг хурамтлал олох, аривжуулах зорилгоор санхүүгийн төлөвлөгөө зохиодог.

Найм дахь алхам: Нэгдсэн тооцоо, зохист хувилбар сонгох

Бизнес байгууллагын үйл ажиллагааны төлөвлөгөөнүүдийг түүнийг хууль зүй тогтлын дагуу жил жилээр нөхөн үйлдвэрлэлийн горимоор нэгтгэн тооцож, хамгийн боломжит үр дүнд хүрэх хувилбарыг сонгон авах, тэнцвэрт харьцааг тооцох нэгдсэн тооцоо энд хийгдэнэ. Төлөвлөгөөт үеийн зорилгыг биелүүлэх боломжтой эсэхэд энэхүү тооцоо хариу өгнө.

Ес дэх алхам: Резюме боловсруулах

Төлөвлөгөөний тооцоо хийж дуусан эцсийн шийд гаргасны дараа түүнд үндэслэн резюме боловсруулна. Резюме нь бизнес төлөвлөгөөний маш товч хураангуй мөн.

Арав дахь алхам: Бизнес төлөвлөгөөний баримт бичгийг бэлтгэх

Бизнес төлөвлөгөөг баритжуулах нь төлөвлөгөөг хэрэглэх шаардлагаас үүдэн гардаг. Төлөвлөгөөнд хавсрагдах баримт бичиг бэлтгэх ажил дараах 3-н зорилготой.

1. Бизнес төлөвлөгөө зохиох ажлын төгсгөл болдог,

2. Төлөвлөгөөний үндэслэл, хууль эрхийн баталгаа болдог,

3. Бусад этгээдтэй төлөвлөгөөний хүрээнд харилцах боломж бүрдүүлдэг.







Лекц 2

Бизнес төлөвлөгөөтэй ажиллах үндсэн нөхцөл /орчин/

Бизнес төлөвлөлт нь бизнес байгууллагын орчны хүрээнд хэрэгжих боловч өөрийн өвөрмөц орчин шаардлага юм. Ийм учраас бизнес төлөвлөлтийн орчин буюу үндсэн нөхцөл бүрдэлтийн асуудлыг тусгайлан авч үзэх хэрэгтэй болдог. Бизнес байгууллага байгууллагдсан нөхцөлд бизнес төлөвлөлт хэрэгжих эхлэл тавигдах боловч уул байгууллага бизнес төлөвлөгөөтэй ажиллах нөхцөл бүрэн бүрдүүлсэн гэж ойлгож болохгүй. Бизнес байгууллага байгуулан ажиллуулахын тулд бизнес төлөвлөгөө зохиох тохиолдол ч байдаг. Харин үед бизнес төлөвлөлтийн үндсэн нөхцөл бүрэн бүрэлдээгүй байдаг ба уул төлөвлөгөө нь өөрөө бизнес төлөвлөгөөтэй ажиллах нөхцөл бүрэлдүүлэх нэгэн арга хэмжээ болж өгдөг.

Бизнес төлөвлөлт нь бизнесийн үйл ажиллагааны эхлэл, түүний зайлшгүй бүрэлдэхүүн хэсэг тул бизнесийн хэвийн орчин нөхцөл шаардахын хамт төлөвлөлтийн онцлогтой холбогдолтой нэмэлт нөхцөл бололцоо бүрдүүлэх хэрэгцээ гардаг. Ялангуяа, бизнес эхлэн хийх гэж буй аж ахуйн хувьд буюу бизнесээ мэдэгдэхүйц өргөтгөх, шинэ шинэ салбарууд, охин компаниуд байгуулах үед бизнес төлөвлөлтийн орчин бүрдүүлэхэд ихээхэн анхаарал тавих ёстой.

Бизнес төлөвлөгөөтэй ажиллах нөхцлийг дотоод, гадаад гэж ангилна.

Гадаад нөхцөл:

Улс төр: Монгол улсын засгийн газар болон орон нутгийн төрийн захиргааны бизнес байгууллагыг байгуулах болон түүний үйл ажиллагаанд эерэг ба сөрөг нөлөө үзүүлж болно. Засгийн газраас явуулж буй бодлого хэрэгжүүлэх механизм нь уул бизнесийн байгууллагын үйл ажиллагаанд хэрхэн нөлөөлөхийг олон талаас бодохын дээр төрийн хууль тогтоомж, үйл ажиллагааг /дэмжих, хориглох, чөлөөтэй ажиллах эрх олгох гэх мэт/ бүх талаар харгалзан үзнэ.

Төрөөс шууд зохицуулж байгаа удирдлага, зохион байгуулалт, бүртгэл, тайлан, тооцоо нягтлан бодох бүртгэл болон бусад асуудлыг бизнес байгууллага үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлэх ёстой.

Манай улсын өнөөгийн нөхцөлд, тухайлбал, бизнесийн байгууллагын нэгжид бизнес төлөвлөлт тэр бүр нэвтрэн хэрэгжиж чадаагүй байгаа энэ эгзэгтэй үед төрийн зүгээс шууд ба өөрийн агентлагууд, эрдэм шинжилгээний байгууллага, бусад этгээдүүдээр дамжуулан манай өнөөгийн зэх зээлийн харилцаанд нийцүүлэн эдийн засгийн макро ба микро түвшинд төлөвлөлтийг хэрэгцээний дагуу сэргээх, шинэчлэх, шинээр нэвтрүүлэн хэрэглэх ажлыг дэмжих, тодорхой хөшүүрэг хэрэглэх, туслах замаар төлөвлөлтийн таатай нөхцөл бүрдүүлэх, улмаар төлөвшүүлэх хэрэгтэй байна.

Эдийн засаг: Социолист харилцаатай гэгдэж байсан нөхцөлд улсын эдийн засаг нэг эзэнтэй нэгэн том аж ахуй байсан ба төлөвлөлтийн талаар төрөөс онцгой анхаарч тодорхой амжмилт олж, улмаар эдийн засгийн өсөлт, зохист тэнцвэрт харьцаа хангахад төлөвлөгөө чухал үүрэг гүйцэтгэдэг байсныг хэн ч үгүйсгэхгүй. Улсын эдийн засаг хэтийн нэгдсэн төлөвлөлт хоёр харилцан үйлчилж байсан юм.

Бизнес төлөвлөгөөтэй ажиллах бодит хэрэгцээ байгаа бөгөөд уул төлөвлөгөө нь хямралаас гарах, бизнес амжилт олох зэвсэг болох ёстой. Манай улсын хувьд эдийн засгий тааламжтай бус нөхцөлд бүтээлчээр сайн ажиллах бизнес төлөвлөлтийн эдийн засгийн нөхцлийг сайжруулах явдал өнөөгийн төлөвлөлтийн харилцаанд гол зорилт болж байна.

Хууль эрх зүй: Монгол улсын удирдлагын бүх түвшинд төлөвлөлтийн харилцааг зохицуулах бодит шаардлага байгаа бөгөөд үүнийг хуулиар баталгаажуулах ёстой. Өнөөдөр манай улсад төлөвлөлтийн хууль гараагүй байна. Төлөвлөлтйин хуультай байх хэрэгцээ цаашид улам нэмэгдэнэ. Бизнес төлөвлөлт нь Монгол улсын болон олон улсын хууль, тоогтоомжийн заалтыг заавал тусган тооцоолж, хэрэгжүүлж байхын дээр төлөвлөлтийн хүрээнд үүсэх харилцааг хуулиар зохицуулах өвөрмөц үйл ажиллагаа мөн.

Бизнес төлөвлөгөөгөөр зах зээлийн нөхцөл дэх эдийн засаг, нийгмийн болон аж амьдрал, соёл боловсрол гэх мэт нийгмийн харилцааны бүх асуудал орж тооцоологдон бодит үйл ажиллагаа болон хэрэгждэг бөгөөд зах зээлийн харилцаа жинхэнэ ёсоор бизнест тусгалаа олж үйлчлэх учиртай.

Дотоод нөхцөл бололцоо:

Энэ нөхцөл бололцоо нь үндсэндээ бизэес байгууллага байгуулагдан үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн үеэс бүрэлдэн тогтдог. Бизнес төлөвлөгөөтэй ажиллах дотоод нөхцлийг аж ахуй байгуулсан ба байгуулж бизнес эрхлэх, хамтран ажиллах гэх мэт зохион байгуулалтын үндсэн хэлбэр, үйлчилгээний хугацаатай холбон авч үздэг.

Санхүү -эдийн засгийн чадавхи: Бизнесийн орчлыг мөнгөнөөс эхлэн авч үзэх нь олонтоо байдаг. Энэ утгаар мөнгөний үүрэг, ач холбогдлыг хэтрүүлэх, тэр битгий хэл, мөнгөнд бишрэх үзэл ч тун их газар авч байсан түүх бий. Ямар ч бизнес хийх чухал урьдаж нөхцлийн нэг нь үйл ажиллагаагаа эхлэн хэвийн явуулахад шаардагдах мөнгөн хөрөнгө байх ёстой.

Бизнес төлөвлөгөө зохиоход ч бас мөнгө хэрэгтэй. Бизнес төлөвлөгөөний нэгэн зорилго нь бизнес хийх санхүү-эдийн засгийн нөхцөл бололцоог илэрхийлэх, санхүүгийн эх үүсвэрийг зохистой зарцуулах арга замыг тодорхойлоход оршино. Санхүү-эдийн засгийн нөхцөл бололцоо хангаж чадах магадлал муу бол бизнес төлөвлөгөөний тооцоогоор бизнес хийх боломжгүй гэсэн хариу дүгнэлт гардаг. Энэ нь бизнес хийх санхүү-эдийн засгийн нөхцөл бололцоо бүрдээгүй гэсэн үг юм.

Зохион байгуулалт: Бизнес бол маш нарийн зохион байгуулалттай ажил мөн. Ийм учраас түүний зохион байгуулалтаас их хэмжээгээр шалтгаалдаг. Бизнес үйл ажиллагааны бүх хүрээнд дээд зэргийн зохион байгуулалт шаардана.

Төлөвлөлт, зохион байгуулалт хоёр нь нэг зүйлийн хоёр тал мөн. Зохион байгуулалт шаардлагын түвшинд хүрээгүй бол бизнес төлөвлөгөөтэй ажиллах амжилт олоход бэрхшээлтэй бөгөөд бизнес төлөвлөгөөнд зохион байгуулалтын арга барил, бүтцийн сайжруулах арга хэмжээ байнга тооцоологдож байдаг. Иймд бизнес төлөвлөгөөтэй ажиллахын тулд түүнтэй холбогдсон зохион байгуулалтыг хийхийн дээр бизнесийн ба үйлдвэрлэл, борлуулалтын төлөвлөгөө, мөн төлөвлөгөө зохиох зохион байгуулалтыг сайн хийх нь бизнес төлөвлөлтийн чухал урьдач нөхцөл болж байна.

Боловсон хүчин: Бүхнийг хүн, тэр тутмаан бизнес үйл ажиллагааг мэргэжлийн боловсон хүчин шийдэж, хэрэгжүүлж чадна. Бизнес үйл ажиллагаа олон талын нарийн мэргэжлийн хүмүүсийн хамтын бүтээлч үйл ажиллагааны үр дүнд хэрэгждэг хэцүү ажил. Бизнес том аж ахуйн хувьд нарийн мэргэжлийн байнгын бүхэл бүтэн багтай байж бизнес үйл ажиллагаа явуулна.

Төлөвлөлтийг зохих мэргэжлийн хүн удирдаж, хийж чадна. Иймд мэргэжлийн боловсон хүчнээр хангах нь төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэх гол нөхцөл болж өгдөг. Мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэх, хангах нь бизнес төлөвлөгөөтэй ажиллах дотоод гол нөхцөл болдог билээ. Бизнес удирдлагын онол төрлийн мэргэжилтний эрэл огт буурахгүйн дээр нэгэнт бэлтгэсэн боловсон хүчний нөөцийг байнга арвижуулж, чадваржуулж байх нь удирдлагын хариуцах үндсэн ажлын нэг мөн.

Хууль эрх зүйн статус: Бизнес нийгмийн амьдралын бүх хүрээг хамарч байна. Алив бизнес байгууллага өөрийн улсын ба олон улсын хууль тогтоомжид захирагдан үйл ажиллагаагаа явуулж, зохицуулагдаж, эрх ашгаа хамгаалуулж байна. Нөгөө талаар бизнес байгууллага нь хуулийн этгээд байх ёстой.

Бизнес төлөвлөлт нь хууль эрх зүйн статус бүхий бизнес байгууллагад хүчин төгөлдөр үйлчилнэ. Иймд бизнес төлөвлөлт нь хуулийн этгээдийн хэрэгжүүлэх албан ёсны үйл ажиллагаа мөн. Бизнес төлөвлөгөөг тухайн байгууллага өөрийн дотоод дүрэм, журам заавраар зохиож хэрэгжүүлдэг ба мөн хууль тогтоомжоор баталгаажуулна.

































































Лекц 3

Бизнес төлөвлөгөө, агуулга, бүтэц

Төлөвлөлт бол эдийн засгийн бие даасан салбар шинжлэх ухаан мөн. Бизнес төлөвлөлт нь өөрийн тухайлсан онол, арга зүйтэй байх ба бизнес төлөвлөгөө зохиход түүнийг ашиглана.

Бизнес төлөвлөгөө зохиох урлагт суралцахын тулд юуны өмнө уул төлөвлөгөө зоиох арга зүйг танин мэдэх хэрэгтэй. Бизнес эрхлэгч өөрийн ирээдүйг байнга сонирхох бөгөөд бизнес төлөвлөгөө нь танай бизнес үйл ажиллагааны өнөөдөр ба ирээдүйг хослон бодитой харуулж чадах хэрэгсэл болно. Бизнес төлөвлөгөө нь нэг жороор зохиогдох, нэг хэв маягаар хийгдэх ажил бус билээ. Гэвч бизнес үйл ажиллагаа нь бодитой, өөрийн хууль, зүй тогтол, зарчимтай, маш олон төрөл, анги, өнгө аястай бөгөөд байнга өөрчлөгдөж байдаг хэдий ч нийт үйл ажиллагааны 80 орчим хувь нь аль ч бизнес байгууллагад нийтлэг байдлаар илрэх тул бизнес төлөвлөгөө зохиох арга зүйн нэгдсэн үндэслэл байж болно.

Бизнес төлөвлөлтийн арга зүй нь тодорхой зарчимд тулгуурлана. Тухайлбал:

v Бизнесийн хууль, зүй тогтлыг илэрхийлэх,

v Тухайн бизнесийн онцлогийг бүрэн тусгах,

v Бодитой, цаг үеийн хөдөлшгүй мэдээлэл, баримт материалд үндэслэсэн байх,

v Бизнес дотоод, гадаад нөлөөлөл, тэдгээрийн хоорондын хамаарлыг бүрэн тусгах,

v Бизнес нийт үйл ажиллагааг хамарч нэгэн цогцолбор болгох,

v Нөхөн үйлдвэрлэлийн орчлыг бүрэн хамрах,

v Өнгөрсөн, одоо, ирээдүй цагийн нэгдлийг ханган цаг хугацааны хүчин зүйлийг бодолцох,

v Хамгийн зохистой шийд гаргах,

v Бизнес үр ашиг бүхий хэмжээ, бүтэц, өсөлт, хангах,

v Бололцоот үр ашиг олох нөхцөл бололцоо бүрдүүлэх,

v Зохист тэнцэл, тэнцвэрт харьцаа барих,

v Төлөвлөгөөт зорилтыг хэрэгжүүлэх бодит нөхцөл бололцоог урьдчилан тооцох,

v Өрсөлдөөнд үнэхээр давуутай байлгах,

v Уян хатан байх,

v Орчин үеийн дэвшилтэт технологи ашиглах гэх мэт болно.

Бизнес эрхлэхийн өмнө тухайн этгээд хэн боловч хэд хэдэн чухал асуудлыг шийдэхийг шаарддаг. Тухайлбал: үнэхээр та бизнес хийхийг хүсэж байна уу? гэсэн асуултанд хариулах хэрэгтэй болдог. Үүний хариулт 2 хэсгээс бүрдэнэ.

Нэгдүгээрт: таны хувийн зорилго чинь бизнесийн стратеги болж чадах уу?

Хоёрдугаарт: таны ур чадвар, уйгагүй зүтгэл, хөдөлмөр их нөлөөтэйн дээр хэрэглэгдэх материаллаг хөрөнгө, мөнгө хэрэгтэй. Бизнес төлөвлөгөө зохиоход эдгээр асуудал гол байранд тавигдах болно.

Бизнесийн 2 тал 2-уулаа тоо тооцоо, мөн 2 талын ашиг сонирхол, эрх ашиг байдаг. Таны сонгон авсан бизнест эрэлт нийлүүлэлт тохирч байгаа эсэхийг тодорхойлох явдал бизнес төлөвлөгөө зохиох гол хэрэгцээ болдог. Үүнтэй уялдуулж нарийвчлан судалгаа, тооцоо, прогноз үйлдэх ёстой. Эд бүгд бол төлөвлөлтийн арга зүйн асуудал мөн.

Төлөвлөлтийн арга зүйн талаар байнга анхаарах гол зүйл. Төлөвлөгөө зохиохын тул удаан хугацааны судалгаа хийх,

Төлөвлөлтийн арга зүй нь төлөвлөгөө болон шинжлэх ухааны бусад салбарын онол, арга зүйн ололт ашиглах хөтөлбөр, тооцооны үндсэн арга болж чадах,

Сонгон авсан арга зүйн дагуу төлөвлөгөөний тооцоо хийх,

Төлөвлөгөөт хугацааны бизнес үйл ажиллагааг урдьчилан тооцсон байх,

Бизнес төлөвлөгөөг удирдлагын хэрэгсэл болгон зохион байгуулах,

Төлөвлөгөөний биелэлтийн явц, гүйцэтгэлийг хянах, дүгнэх,

Төлөвлөгөө зохиох арга зүй, зохион байгуулалтыг байнга сайжруулах

Төлөвлөлтийн шаардлагыг хангахын тулд төлөвлөгөө зохиох арга зүйг урьдчилан боловсруулдаг ба энэ нь эрдэм шинжилгээний хэмжээг үнэхээр нэг загвар, хэв маягт шахан оруулах шаардлагагүй, болгомжгүй байдаг. Ийм учраас бизнес төлөвлөгөө зоиохын өмнө төлөвлөх арга зүйн үндсэн асуудлуудыг авч үзэх хэрэгтэй, шаардлагатай, мөн түүнийг өөрчилж сайжруулах хэрэгцээ ч гардаг..





















































Лекц 4

Бизнес төлөвлөлтийн мөн чанар

Бизнес төлөвлөлт гэж ярихын өмнө бид төлөвлөлт гэдэг зүйлийн утга учрыг олсон байх нь зүй ёсны хэрэг болов уу? Нэгэн эрдэмтэн хэлсэн байдаг юм, аливаа юмны эхлээд гаднахыг нь биш дотрохыг нь олж мэдэх хэрэгтэй гэж...

Менежрүүдийн гүйцэтгэх үүргүүдийн хамгийн чухал нь төлөвлөлтийн үүрэг функц байдаг. Төлөвлөлт гэдэг аливааг урьдчилан харах зорилго бүхий үйл ажиллагааны дарааллыг хэлнэ. Тухайн байгууллага төлөвлөлтийг хэрхэн шийдвэрлэснээс менежментийн бусад үүргүүд болох зохион байгуулалт, манлайлал, хяналтын үүргүүдийн хэрэгжилт шалтгаална.

Төлөвлөлтийн мөн чанар, ач холбогдол. Нэг байгууллагад ажиллаж байгаа хүмүүс өндөр үр дүн гаргах орчныг бүрдүүлэхийн тулд хамт олны зорилго, зорилтууд түүнд хүрэх арга замыг хүн бүр ойлгосон байх явдал нэн чухал. Өөрөөр хэлбэл хүмүүс чухам юу хийхээ (ойлгосон) мэдэж байх ёстой. Үүний тулд төлөвлөлт хийгддэг. Төлөвлөлт бол өнөөгийн байдал хүрэх гэж хүсч буй байдал хоёрыг холбогч гүүр юм. Тэгвэл төлөвлөгөө зохиох хариуцлагыг менежерүүд хүлээдэг.

Төлөвлөтийн үйл ажиллагаагаар ирээдүйд юуг, хэрхэн гүйцэтгэх вэ? гэдэг гол асуудлаа хандуулдаг ба дараах 3 асуудалд хариу өгдөг.

1. Одоо бид хаана хүрээд байна вэ?

2. Бид хаана хаашаа явахыг хүсэж байна вэ?

3. Үүний тулд /зорилгодоо хүрэхийн тулд / юу хийх вэ?

Төлөвлөлтийн функц нь зорилтууд дэвшүүлж, эдгээр зорилтуудад хүрэх зохих арга хэрэгслүүдийг тодорхойлох удирлагын ажиллагаа байдаг ба төлөвлөлтийн функцийн дагуу менежерүүд төлөвлөгөөний үндсэн бүрэлдэхүүн болох зорилгууд, үйл ажиллагаа, нөөцүүд, хэрэгжүүлэлтийн талаар шийдвэр гаргах хэрэгтэй болдог.

Төлөвлөлт ерөнхий утгаараа дараах зүйлсийг агуулдаг.

Байгууллагын зорилго болон стратеги /Зорилгууд нь менежерүүдийн хүрэхийг зорьсон ирээдүйн байдал/

Зорилгоо биелүүлэх арга зам, шийдвэрүүд /Үйл ажиллагаа нь зорилтод хүрэхийн тулд төлөвлөсөн арга хэрэгсэлүүд юм/

Үйл ажиллагааны оновчтой зохион байгуулалт /төлөвлөсөн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх хүмүүст үүрэг даалгавар өгөх/

Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах хөрөнгийн эх үүсвэр түүнийг олж бэлтгэх

Төлөвлөлт нь аливаа асуудал, бэрхшээлийг тунгаан бодож, тэдгээрийг давах боломж, хувилбаруудыг боловсруулахад менежерүүдэд туслах ухаан болно. Төлөвлөлт бол байгууллагын үйл ажиллагааны чиглэлийг оновчтой, зүй зохистой, нарийн утга агуулга, уялдаа холбоотой тогтооход шаардагдах удирдлагын чухал хэрэгсэл юм.

Бизнесийн орчны судалгаа шинжилгээ, үйл ажиллагаанд үнэлэлт дүгнэлт өгөх, төлөвлөгөө зохиох арга, аргачлал тооцоо, хувилбар, зорилтыг тодорхойлох, зохист шийдвэр гаргах, түүнийг хэрэгжүүлэх арга замыг үндэслэх, үр дүнг тооцох, хянах, дүгнэх, төлөвлөлтийн цаашдын үйл ажиллагааг үргэлжлүүлэх, боловсруулах эд бүгд нь давтагдах шинж чанартай нэгдсэн цогцолбор ажилбар бөгөөд үүнийг бизнес төлөвлөлт гэнэ. Бизнес төлөвлөгөө нь хэтийн, жилийн, богино хугацааны төлөвлөгөөний цогц бөгөөд бүхэл бүтэн орчил хамардаг, давтагдан үргэлжилдэг оюуны бие даасан өвөрмөц үйл ажиллагаа мөн.

Бизнес төлөвлөлтийн бодит шаардлага: Зах зээлийн харилцааны нөхцөлд алив үйл ажиллагаа хүний бодит хэрэгцээг хангахад зориулагдаж байдаг зүй тогтолтой билээ. Энэ утгаар бизнес төлөвлөлт хэрэгцээтэй эсэх буюу шаардлагын тухай авч үзэх нь түүний мөн чанарыг илэрхийлэх үндэслэл болох юм.

Ухаант хүмүүний ухамсарт үйл ажиллагааны онцлогийн учир: Хүн бол ухамсарт үйл ажиллагаа явуулж, түүний үр дүнд амьдрал, ажил үйлсдээ амжилт олж, дэвшил, хөгжилд хүрч байдгаараа бусдаас онцлогтой. Ухамсарт үйл ажиллагааны үр дүн нь хэнд боловч алив үйлдлийг урьдчилан бодож төлөвлөсний үндсэн дээр шийд гаргаж, шийдээ тууштай баримтлан ажиллаж амжилтанд хүрч байгаагаар илэрч байдаг. Энэ бол нийтлэг үзэгдэл бөгөөд ялангуяа, зах зээлийн харилцаа давамгайлсан эдийн засгийн нөхцөлд бие хүн, хувийн аж ахуйн нэгжийн хүрээнд үйл ажиллагаагаа нарийвчлан бодож төлөвлөн явуулах шаардлага үнэхээр гардаг байна. Хэн сайн бодож, тооцож, төлөвлөж, асуудлыг урьдчилан ул үндэстэй боловсруулж харж чадна, тэр төдий чинээ өндөр амжилтанд хүрдэг жамтай. Ийм учраас бизнесийн амжилтын нэгэн үндсэн нөхцөл нь бизнес төлөвлөлт гэж зах зээл хөгжсөн орнууд бүрэн зөвшөөрөн хүлээдэг. Өргөн утгаар төлөвлөлт нь бодит ухаалаг үйл ажиллагааны анхдагч илрэл мөн.

Эдийн засаг нэгэн бүхэл бүтэн цогцолборын учир: Эдийн засаг нь байнга өөрчлөгдөж байхын дээр өөрийн хууль зүй тогтлоор хөгждөг бодит амьд организм юм. Макро ба микро түвшинд эдийн засгийн алив үзэгдэл өөр хоорондоо нягт уялдаа холбоотой, өнгөрсөн, одоо, ирээдүй цагийг нэгдсэн хүчин зүлийн нөлөөлөл дор явагддаг цогцолбор мөн.

Хөдөлмөрийн хуваарь хөгжихийн хирээр эдийн засгийн асуудал аж ахуй нэгж, салбар, бүс нутаг, улс орон төдийнгүй, дэлхий нийтийг хамарсан агуулга, шинж чанарыг олж байна. Энэ бүгд алив бизнес үйл ажиллагаанд шууд ба шууд бусаар хамааралтай болж эдийн засгийн бодит хууль, зүй тогтол, шаардлагыг танин мэдэж, түүнийг зохистой хэрэгжүүлэх арга замыг урьдчилан сонгон авснаар бизнест амжилт олох нь мөн зүй тогтол бүхий чухал зүйл болжээ. Чухамхүү ингэсний тулд бизнесийн удирдлагад бизнес төлөвлөлтийг нэвтрүүлэн хэрэглэх бодит шаардлага тавигддаг байна.

Бизнес төлөвлөлт нийгмийн захиалгат үйл явцын учир: Бизнес гэдэг үг нь нэг үгээр илэрхийлэгдэх бус өргөн хүрээтэй, гүн гүнзгий утга агуулгатай, дэлхий дахинаа хэрэглэгдэж байгаа бөгөөд энэ нь зах зээл, бизнес, эдийн засгийн хоорондын харилцааны олон талт үйл ажиллагааг илэрхийлэх гол утга санааг агуулж байна. Бизнес байгууллагыг төлөвлөх, төлөвлөгөөний үндсэн дээр аж ахуйг удирдан хөтлөх нь нийгмийн аль ч харилцаанд, аж ахуйчлалын ямар ч түвшинд зайлшгүй байх ёстой.

Бизнес төлөвлөлт бол өргөн хүрээ бүхий эдийн засаг, нийгмийн олон асуудал хамардаг, амьдралын захиалгаар гарч ирсэн нийгмийн харилцааны ямар ч хэлбэрт үйлчилж байх түгээмэл байнгын хэрэгцээний нарийн мэргэжлийн ажил юм.

Шинжлэх ухаан, түүний ололтыг амьдралд нэвтрүүлэн хэрэглэхийн учир: бизнесийн шинжлэх ухаан үүсэн бий болоод удаж байна. Шинжлэх ухааны гол агуулга нь урьдчилан харах чадвар юм. Ирээдүйг нээх чадваргүй аливаа бүхэн шинжлэх ухаан биш. Иймд бизнес нь шинжлэх ухаан тул түүний чухал бүрэлдэхүүн хэсэг бизнес төлөвлөлт мөн бизнесийн шинжлэх ухааны салбар шинжлэх ухаан байх ёстой.

Бизнес төлөвлөлт нь эрдэм шинжилгээний ажил төдийгүй , шинжлэх ухаан, техник, технологийн ололт амжилтыг ашиглах нөхцөл бололцоо бүрдүүлдэг, өөрөө шинжлэх ухааны хүрээнд хамрагдан үргэлж хувирч өөрчлөгдөж, хөгжиж байдаг өвөрмөц ажил. Бизнес төлөвлөлт нь нэг талаас, шинжлэх ухааны ололт амжилтыг бодит эдийн засагт нэвтрүүлэн хэрэглэх, нөгөө талаас, практик үйл ажиллагааг хамгийн оновчтой шийдэх урьдач бололцоо бүрдүүлдэг удирдлагын хэрэгсэл болдгын хувьд шинжлэх ухаан, практикийн нэгдлийг хангаж байдаг юм.

Удирдлагын чухал хэрэглэгдэхүүн болохын учир: Орчин үеийн эдийн засагт бизнесийн хэмжээ, хамрах үйл ажиллагааны хүрээ, өмчлөлийн хэлбэр ялгалгүй бизнес төлөвлөгөө нь хэрэгцээ бүрэн ханган менежментийг ашиглах, тусгай багж хэрэгсэл болж байна. Эзэн өөрийн зорилгоо хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан бүхий л асуудлыг зохистой шийдэх, бизнес амжилт олоход бизнес төлөвлөгөөг ашиглана. Бизнесийн байгууллагын албан хаагчтай гэрээнд гарын үсэг зурах, чухал хамтын ажиллагааг ашиглах, ирээдүйн түнш ба хөрөнгө оруулагчтай хэлэлцээх хийхэд зөвхөн бизнес төлөвлөгөө нь тулгуурлах үндэс болж өгнө.

Бизнесийг зохистой эхлэн явуулж, амжилт олохын үндэс: Бизнес төлөвлөлт нь бизнес үйл ажиллагаа явуулах анхдагч гарцаагүй үйл ажиллагаа мөн. Бизнес үйл ажиллагаагаа төлөвлөөгүй эхэлбэл дороо дампуурна. Бинес төлөвлөгөө хэрэгтэй гэдэг нь дэлхийн практикаар нэгэнт нотлогджээ. Алсыг зөв харж, зорилтоо оновчтой тодорхойлохын тулд өөрийн бодол санааг маш нарийн шинжлэх, ухаалаг бодитой болсон эсэхийг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй, зохицуулалтын арга зүйн дагуу шалгах хэрэгтэй бөгөөд зөв зохистой нь батлагдсан бизнес төлөвлөгөө, төсөл хэрэгжих магадлал сайтай, мөн шаардагдах хэмжээний мөнгөтэй болж чадна. Энэ утгаараа төлөвлөлт бол бизнесийн амжилтын "гараа" эхлэл юм.

Бизнес төлөвлөлт нь дараах гол асуудлыг тусгасан байдаг. Үүнд:

Ø Байгууллагын зорилт, хэтийн зорилгууд /стратеги/

Ø Зорилгоо хэрэгжүүлэх арга зам, шийдвэр

Ø Үйл ажиллагааны оновчтой зохион байгуулалт

Ø Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах зардал, хөрөнгийн эх үүсвэрийг тооцох, олж бэлтгэх арга,

Ø Төлөвлөлтийн арга зүй, зохион байгуулалтыг сайжруулах.

Энэ бүхнээс үзэхэд бизнес төлөвлөлт нь байгууллагын үйл ажиллагааны чиглэлийг оновчтой тодорхойлох, хэрэгжүүлэх арга замыг нарийн уялдаа холбоотой тогтооход зайлшгүй шаардагдах чухал хэрэгсэл болох нь харагдаж байна.

Төлөвлөлт нь тухайн бизнесийн байгууллагын үйл ажиллагааг бүхэлд нь тусгадаг, үйл ажиллагааны олон чиглэлийн тодорхой төлөвлөгөөнүүдээс бүрддэг. Ингэхлээр бизнес төлөвлөгөө бол төлөвлөлтийн явцад зайлшгүй хийгдэх хэрэгжүүлэх ажлын тодорхой хөтөлбөр болдог.



























Лекц 5.6

Байгууллага дахь төлөвлөлт, төлөвлөлтийн түвшин, төлөвлөгөөний ангилал, төлөлвлөлтийн үе шат

Төлөвлөлтийн чиг үүрэг:

Төлөвлөлтийн мөн чанар, ач холбогдолНэг байгууллагад ажиллаж байгаа хүмүүс өндөр үр дүн гаргах орчныгбүрдүүлэхийн тулд хамт олны зорилго, зорилтууд түүнд хүрэх арга замыгхүн бүр ойлгосон байх явдал нэн чухал. Өөрөөр хэлбэл хүмүүс чухам юухийхээ (ойлгосон) мэдэж байх ёстой. Үүний тулд төлөвлөлт хийгддэг.Төлөвлөлт бол өнөөгийн байдал хүрэх гэж хүсч буйбайдал хоёрыг холбогч гүүр юм. Тэгвэл төлөвлөгөөзохиох хариуцлагыг менежерүүд хүлээдэг.Төлөвлөлт бол аливаа байгууллага өмнөө тавьсан зорилгодоо хамгийн хэмнэлттэй ямар арга замаархүрэх вэ? Гэдгийг шийдвэрлэх үйл явц юм. Харин төлөвлөгөө нь тэрхүү үйл явцыг удирдан зохионбайгуулж буй субьектийн гаргасан шийдвэрүүдийгтусгасан албан ёсны баримт бичиг.Төлөвлөтийн ажиллагаагаар ирээдүйд юуг, хэрхэн гүйцэтгэх вэ? гэдэг гол асуудлаа хандуулдаг ба дараах 3 асуудалд хариу өгдөг.

1. Одоо бид хаана хүрээд байна вэ?

2. Бид хаана хаашаа явахыг хүсэж байна вэ?

3. Үүний тулд /зорилгодоо хүрэхийн тулд / юу хийх вэ?

Төлөвлөлтийн функц нь зорилтууд дэвшүүлж, эдгээр зорилтуудад хүрэх зохих арга хэрэгслүүдийг тодорхойлох удирлагын ажиллагаа байдаг ба төлөвлөлтийн функцийн дагуу менежерүүд төлөвлөгөөний үндсэн бүрэлдэхүүн болох зорилгууд, үйл ажиллагаа, нөөцүүд, хэрэгжүүлэлтийн талаар шийдвэр гаргах хэрэгтэй болдог.Төлөвлөлт ерөнхий утгаараа дараах зүйлсийг агуулдаг. Байгууллагын зорилго болон стратеги /Зорилгууд нь менежерүүдийн хүрэхийг зорьсон ирээдүйн байдал/ Зорилгоо биелүүлэх арга зам, шийдвэрүүд /Үйл ажиллагаа нь зорилтод хүрэхийн тулд төлөвлөсөн арга хэрэгсэлүүд юм/ Үйл ажиллагааны оновчтой зохион байгуулалт /төлөвлөсөн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх хүмүүст үүрэг даалгавар өгөх/ Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах хөрөнгийн эх үүсвэр түүнийг олж бэлтгэх Төлөвлөлт нь аливаа асуудал, бэрхшээлийг тунгаан бодож, тэдгээрийг давах боломж, хувилбаруудыг боловсруулахад менежерүүдэд туслах ухаан болно. Төлөвлөлт бол байгууллагын үйл ажиллагааны чиглэлийг оновчтой, зүй зохистой, нарийн утга агуулга, уялдаа холбоотой тогтооход шаардагдах удирдлагын чухал хэрэгсэл юм.Төлөвлөлтийг дараах хэд хэдэн шалтгааны улмаас хийдэг. Тодорхой бус байдлыг багасгах Зорилтыг нэрийвчлан гаргах Үйл ажиллагааг оновчтой зохион байгуулах Хяналт шалгалт хийхэд хялбар болгох Төлөвлөгөө зохиох үндэс нь таамаглал бөгөөд энэ нь өнгөрсөн үеийн мэдээ, өөрийн бодит туршлага, зөн билэг дээр үндэслэн ирээдүйн байдлыг урьд төсөөлөх арга юм. Төлөвлөлтийн ач холбогдол: Төлөвлөлт нь хүмүүсийн хүчийг нэгтгэх чухал хэрэгсэл бөгөөд сайн зохиогдсон төлөвлөгөө нь байгууллагыг бүхэлд нь удирдан чиглүүлж чаддаг. Үйл ажиллагааны сайтар боловсруулсан төлөвлөгөө нь байгууллагад өөрчлөлт хийх бололцоог олгодог. Төлөвлөгөө нь хүлээгдэж буй үр дүнг тодорхойлдог ба ажилтны ажлыг үнэлж гүйцэтгэлийн стандартуудыг бий болгодог. Тодорхой оноосон үүрэг даалгаварууд нь тэдний ажлыг үнэлэх стандартууд болдог. Төлөвлөгөө хийхийн тулд оюуны үйл ажиллагааны өндөр түвшин шаардагдах тул менежерүүдээс сэтгэн бодох чадвараа хөгжүүлэхийг шаарддаг.Төлөвлөгөөг хэрэглэх зориулалтаар нь дотоод, гадаад гэж ангилдаг.

Дотоод хэрэглээний үр өгөөж нь:

1. Байгууллагын давуу сул тал, дотоод нөөц, байгууллагын өмнө тулгарч буй асуудлуудыг тодотгох замаар гүйцэтгэлийг сайжруулах нөхцөл болдог.

2. Үйл ажиллагааны үр дүнгийн талаархи урьдчилсан таамаглалыг удирдлага болон ажилчдад мэдүүлдэг.

3. Олон салбар нэгжтэй байгууллагын хувьд тэдгээр нэгж хэсгүүдийг хооронд нь холбож, үйл ажиллагааг нь тогтвортой уялдуулан зохицуулдаг.

4. Үйл ажиллагааны үр дүнг хэмжих бодит үндэслэлийг тогтоож өгдөг.

5. Удирдах ажилтануудын идэвхи санаачлагыг өрнүүлэх, мэдлэг боловсролыг дээшлүүлэхэд чухал нөлөө үзүүлдэг

.Гадаад хэрэглээний үр өгөөж нь:

1. Гадны харилцагчидад байгууллагын зорилго, зорилт, зохион байгуулалт, үйл ажиллагааны талаар тодорхой мэдээлэл өгдөг.

2. Хөрөнгө оруулагчдын хөрөнгийг баталгаажуулахаас гадна хөрөнгө оруулах боломжтой бусад этгээдүүдийг мэдээллээр хангана.

3. Төлөвлөгөөг нийтийн дунд нэр нөлөө бүхий хүмүүст танилцуулж, тэдний тус дэмжлэгийг авснаар тохиолдож болзошгүй зарим сөрөг нөлөөлөөс хамгаалж чадна.түвшин, төлөвлөгөөний ангилал Төлөвлөгөөг цаг хугацааны хувьд урт, богино гэж хуваадаг. Байгууллага дэвшүүлсэн зорилгодоо хүрэхийн тулд богино хугацааны төлөлөгөөг хэрэгжүүсний үндсэн дээр урт хугацааны төлөвлөгөөг биелүүлдэг. Энэ утгаараа төлөвлөгөө нь түүний асуудлын цар хүрээ шинж чанар , цаг хугацааны янз бүрийн түвшинтэй байна. Төлөвлөлтийн дараах 3 түвшин байна. Стратегийн төлөвлөлт Тактикийн төлөвлөлт Үйл ажиллагааны төлөвлөлт

1.Үил ажиллагааы төлөвлөгөө: Цаг хугацааны хувьд богино, үзүүлэлтүүд нь гүнзгий нарийвчлалтай нилээд үнэн бодит байдаг бөгөөд доод түвшний менежерүүдийн үйл ажиллагааны удирдамж болдог.

2. Тактикийн төлөвлөгөө: Урт хугацааны төлөвлөгөөний үр дүнд хүрэхийн тулд ямар тодорхой ажил хийх ёстой вэ? Дунд түвшний менежерт хамаардаг. Байгууллагын бүтцийг тодорхойлох , Богино дунд хугацааны борлуулалтын төлөвлөгөө боловсруулах , Санхүүгийн төсөв, ажиллах хүчний төлөвлөгөө боловсруулах гэх мэт. Энэ төлөвлөгөө нь жил хүртлэх хугацааг хамрах бөгөөд үзүүлэлтийн нарийвчлал нь дунд зэрэг байна.

3. Стратегийн төлөвлөгөө: Урт хугацааны орчил, цаг хугацааг шаардах бөгөөд байгууллагын ерөнхий зорилгын үүднээс ирээдүйг хардаг Төлөөлөгөөний хугацаа урт байх тусам ирээдүйн нарийвчлал тооцох боломж бага, шаардлага төдий чинээ багасдаг. Төлөвлөлтийн энэ түвшин хамгийн ерөнхий асуудлыг авч үзэж сонгосон чиг хандлага бодитой болсон эсэхийг батлах зорилгоор гаднах орчинг судлан байгууллагын ерөнхий өргөн чиглэлийг тодорхойлж өгдөг.Төлөвлөлтийг хэлбэрийнх хувьд

· Байгууллагын төлөвлөгөө

· Байнгын төлөвлөгөө

· Нэг удаагийн төлөвлөгөө

· Стратеги

· Хөтөлбөр

· Бодлого

· Төсөв

· Дэг Журам

Стратеги: гэдэг нь байгууллагын өөрийн эрхэм зорилгодоо хүрэхийн тулд зорилтуудыг хангах бүр талыг хамарсан бүрэн урт хугацааны төлөвлөгөө юм. Бодлого: бол төлөвлөгөө юм. Бодлого бол гаргах шийдвэрийн хүрээг тодорхойлж, шийдвэр нь тууштай болохыг бататгаж өгдөг бие даасан зүйл юм. Дэг: нь тодорхой үйл ажиллагаа явуулах аргыг дэлгэрэнгүй зааж өгдөг. Энэ нь хэрэгжүүлэх арга хэмжээг ямар дэс дараалалаар гүйцэтгэхийг тодорхойлно. Журам: төлөвлөлтийн хамгийн энгийн хэлбэр юм. Энэ нь аливаа шаардлагатай арга хэмжээг авах, эс авахыг ямар нэгэн хувийн сонирхолд тохируулахгүйгээр журамлан тодорхойлно. Хөтөлбөр: нь эорилт, бодлого, дэг журам, заавар арга хэмжээний алхамууд, ашиглах нөөцүүд болон шаардлагатай бусад элементүүдийн цогцолбор юм. Төсөв: нь гарах үр дүнг тоогоор илэрхийлсэн төлөвлөгөө юм. Төсөвийг тоон үзүүлэлтээр илэрхийлсэн хөтөлбөр ч гэдэг.

· Төлөвлөлтийн үе шат

· Нөхцөл байдлыг шинжлэх

· Гадаад орчны Дотоод орчны шинжилгээ шинжилгээ

· Зорилго ба төлөвлөгөөний хувилбарыг боловсруулах

· Зорилго ба төлөвлөгөөг үнэлэх

· Зорилго ба төлөвлөгөөг сонгох Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх

· Төлөвлөгөөг хянах, дүгнэх

Стратегийн төлөвлөлт: Стратеги гэдэг нь Strategos буюу бүрэн эрх олгогдсон удирдагч гэсэн утгатай Грек гаралтай үг юм.Үйлдвэрлэл, маркетинг, хүний нөөцийн менежерүүдэд өөрийн хариуцсанхэлтсийн төлөвлөгөөг зохиох даалгавар өгөхийн өмнө удирлага бүхбайгууллагын хувьд ерөнхий төлөвлөгөө бий болгох ёстой. Стратегитөлөвлөлтийн хүрээнд удирдлагын үйл ажиллагааны үндсэн 4 хэлбэр байдаг гэжПитер Лоранж үзжээ. Үүнд:

1. Нөөцүүдийг хуваарилах

2. Гадаад орчинтой зохицох

3. Дотооддоо зохицуулалт хийх

4. Байгууллагын стратеги төсөөлөл хийх

Мөн АНУ-ын эрдэмтэн

1. Стратеги бол төлөвлөгөө (Plan)Х.Минцберг стратегийн 5 шинж

2. Стратеги бол зарчим (Principle )тэдгээр нь буюу байгууллагыг үр

3. Стратеги бол байр суурь (Position )дүнтэй удирдахад гүйцэтгэхүүргээр нь тодорхойлж болно.

4. Стратеги бол хэтийн төлөвлөлт (Persective )стратегийн "5Р" хэмээх

5. Стратеги бол уран арга уян маневр (Pace )тодорхойлолт гаргасан байна.

Стратеги нь байгууллагын эрхэм зорилго, зорилтуудад хүрэхийн тулд боловсруулагдсан иж бүрэн урт хугацааны төлөвлвгөө юм. Мөн байгууллагын үйл ажиллагааг урт хугацаанд чиглүүлсэн хөтөлбөр болдог. Стратеги төлөвлөгөө зохиоход дээд шатны удирдагчид оролцдог боловч түүнийг хэрэгжүүлэхэд удирдлагын бүх түвшин, байгууллагын нийт ажилчдын идэвхи оролцоо чухал байдаг. Стратегийн төлөвлөгөө нь олон талын судалгаа, бодит өгөгдөл дээр үндэслэсэн байх ёстой. Ялангуяа өнөөгийн бизнесийн орчинд зах зээл, өрсөлдөөний талаар маш их мэдээлэл цуглуулж байж оновчтой шийдэлд хүрч чадна.

Стратегийн төлөвлөлтийн үе шат

· Эрхэм зорилго

· Байгууллагын Гадаад орчны Давуу, сул талын зорилго зорилтууд

· Стратегийн шинжилгээ

· Стратегийн хувилбарын үнэлгээ



ЭРХЭМ ЗОРИЛГО: Байгууллагын ерөнхий, үндсэн зорилго бөгөөдирээдүйд хүрэх эцсийн үр дүнг харуулдаг.

Байгууллагын эрхэмзорилго нь дараах зүйлсийг агуулсан байдаг.

A. Байгууллагын үндсэн үйл ажиллагаа буюу бүтээгдэхүүн үйлчилгээ юу вэ

B. Байгууллагын ажлын зарчмуудыг тодорхойлдог гадаад орчин

C. Байгууллагын соёл /Байгууллагын доторхи ажлын уур амьсгал/Стратегийн төлөвлөлтийн үе шат Эрхэм Байгууллагын Гадаад орчны Давуу, сул талын зорилго зорилтууд шинжилгээ шинжилгээСтратегийн Стратегийн Стратегийн Стратегийн хувилбарыг үнэлгээ хэрэгжүүлэлт сонголт шинжлэх

Стратегийн төлөвлөлтийн үе шат: Байгууллага эрхэм зорилго, зорилтуудаа тодорхойлсоны дараа стратеги төлөвлөлтийн оношлолын үйл ажиллагааг эхэлнэ. Үүний хамгийн эхний алхам нь гадаад орчны шинжилгээ юм. Удирдагчид гадаад орчныг дараах 3параметраар үнэлдэг.

1.Өнөөгийн стратегид нөлөөлж байгаа өөрчлөлтүүдийг үнэлэх.

2.Байууллагын стратегид ямар хүчин зүйлүүд аюул учруулж болох вэ гэдгийг тодорхойлох.

3.Ямар хүчин зүйлүүд тавьсан зорилгодоо хүрэхэд тааламжтай /боломжийн/ байгааг тодорхойлох.

Дотоод орчны шинжилгээнд 5 функц авчүздэг.

Үүнд :

1. Маркетинг

2. Санхүү, ня-бо бүртгэл

3. Үйлдвэрлэл

4. Хүний нөөц

5. Байгууллагын соёл ба дүр төрх

Байгууллага гадаад орчны аюул боломж, дотоод хүчтэй,сул талуудаа харьцуулж үзсэний дараа стратегийнчиглэлээ тодорхойлдог. Энд “одоо бид хаашаа явж байна,түүнд хүрэхийн тулд юу хийх вэ?” гэдэгт хариу өгнө.

Байгууллагад стратегийн сонголт хийх 4 хувилбар байдаг.

1. Хязгаарлагдмал өсөлт

2. Өсөлт

3. Хорогдуулалт

4. Хосмол

Хязгаарлагдмал өсөлт Ихэнх байгууллага энэ хувилбарын баримталдаг. Энэ харицангуй гадаад орчин нь тогтвортой үйлдвэрлэлийн салбарт хэрэглэгддэг ба энгийн, хялбар, аз туршилт багатай байдаг онцлогтой. Өсөлт Энэ хувилбарыг технологи түргэн өөрчлөгддөг салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй пүүс ихэвлэн сонгодог. Өсөлт нь дотоод, гадаад гэж 2 янд байдаг. Дотоод өсөлт нь бүтээгдэхүүний нэр төрлийг олшруулах замаар хийгддэг. Харин гадаад өсөлт нь үйлдвэрлэлийн салбартай холбоотой босоо, хэлбэртэй байж болно. Жишээ нь корпорациуд нэгдэх хэлбэр бол гадаад өсөлтийн нэг хэлбэр юм. Хорогдуулалт Энэ хувилбарыг удирдагчид харьцангуй бага сонгодог ба ихэвчлэн байгууллагын зорилгыг урьд хүрсэн амжилтын түвшингээс доогуур тавьдаг стратеги юм. Хорогдуулалтын хэд хэдэн хувилбар байж болно. Үүнд:

1. Татан буулгах: Материалын нөөц ба байгууллагын хөрөнгийг бүрэн борлуулах явдлыг авч үздэг.

2. Хэсэгчлэн тусгаарлах. Зарим дохиолдолд пүүс өөрийн салбарын зарим хэсгийн бие даалган тусгаардах нь ашигтай гэж үздэг.

3. Багасгах. Эдийн засгийн уналтын үед ихэнх пүүсүүд үр ашгаа дээшлүүлэх зорилгоор өөрийн үйл ажиллгааны зарим хэсгийг багасгах шаардлагатай гэж үздэг. Хослол Хэд хэдэн салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа том пүүсүүд нь хослолын стратегийн хэрэгжүүлдэг. Энэ нь дээрх 3 стратегийн дурын хослол юм.

Стратегийн хувилбаруудыг шинжилсний дараа удирдлага тодорхой нэгстратеги руу хандах ёстой. Үүний зорилго нь байгууллагын ур ашгийгхамгийн их байлгах хувилбарыг сонгох явдаг. юм. Үүний шийдэхэдбайгууллагын байрлалыг салбарын боломжийн хувьд тодорхойлонхялбаршуулсан Бостоны зөвлөгөө өгөх матриц буюу Портфейло матриц тусалдаг. Бостоны матриц нь хөрөнгө оруулалтын шинжилгээ хийхдээпүүсийн зах зээлд эзлэх хувийг салбарын үйл ажиллагааны өсөлтийн түвшинтэй харьцуулдаг. Тухайлбал: Хэрэв танай пүүсийн бүтээгдэхүүнүйлчилгээ зах зээлийн ихэнх хувийг эзэлдэг, өсөлтийн өндөр хурдацтай/од/ байвал өсөтийн стратеги, харин бүтээгдэхүүн үйлчилгээ зах зээлийнбага хувийг эзэлдэг. өсөлтийн хурдац доогуур /нохой/ бол хорогдуулалтын стратегийг баримталвал зохино.

Зах зээлд эзлэх харьцангуй хувь

Ø Их

Ø Бага

Ø Өндөр

Стратегийн хувилбарыг үнэлгээ хэрэгжүүлэлт сонголт шинжлэхСтратегийг хэрэгжүүлэхдээ стратегитөлөвлөгөөний чухал хэсэг болох тактик,бодлого, дэг журмыг боловсруулаххэрэгтэй.

Стратеги төлөвлөгөөг дүгнэх явдал ньажлын үр дүнг зорилготой харицуулахзамаар явагддаг. Дүгнэх үйл явцад тоон бачанарын үнэлгээг хэрэглэдэг.Аргачлалууд Стратеги төлөвлөгөө боловсруулахад дараахаргачлалуудыг хэрэглэнэ. Үүнд:

1. Шат дараалсан үйл ажиллагааны арга: Шат дараалсан үйп ажиллагааны арга нь амжилтанд хүрэх учир зүйн хамаарал бүхий үйл ажиллагаа юм.

2. Хүсэл болон боломжийг харьцуулах арга. Хүсэл эрмэлзэл энэ нь хувь хүний хандлагыг харуулсан сэтгэл хөдлөлийн нэг хэлбэр. Боломж тухайн нөхцал байдал болон хэрэгсэл юм. /мэдлэг, цаг хугацаа, эд хөрөнгө мэт

/3. Багаас томруу зөөлөн гулгах арга. Үйл явцад бэлтгэх, жижиг бизнес дэх үйл ажиллагааны эрчимжилт, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх, “бизнес төр” гэсэн холбоонд нэвтрэн орох.

Стратегийн зарчмууд

Жигд өсөлтийн онол: Байгууллага туршилтын бага алхмууд гадаад орчны нөхцөл байдалд аажмаар дасан зохицох.

Уян хатан хандлага: Тухайн нөхцөл байдлаас болж үйл ажиллагаагаа түргэн өөрчлөх, төлөвлөх арга.

Бүтээлч хандлага: Одоогийн болон ирээдүйн боломжид асуудлыг дэмжих, оновчтой таамаглал.

Стратегийн төлөвлөлтийн зайлшгүй нөхцөл Стратегийн төлөвлөлтийн зайлшгүй нөхцөл

1. Үйлдвэрлэлийн бүхий л хүрээг хангах

2. Гадаад орчинтой сайтар уялдуулах

3. Нөөцийг зөв зарцуулах

4. Байгууллагыг хөгжүүлэх удаан хугацааны чиг хандлагыг тогтоох

5. Байгууллага дахь дотоод зорилго ба бодлогыг урьдчилан тооцох

6. Гаргасан шийдвэр зөвлөмж бодитой биелэгдэхүйц байх

Стратеги төлөвлөлтөнд тавигдах шаардлага

1. Стратеги төлөвлөлтийн тогтолцооны бүрэн бүтэн байдал

2. Стратеги төлөвлөлт өнөөгийн удирдлагын хооронд зөрчилгүй байх

3. Үнэн зөв, бүрэн мэдээлэлтэй байх

4. Стратеги төлөвлөлтийн удирдлагын зохих шаардлагатай байх

5. Стратеги төлевлөлтөнд хандах ажилтнуудын тэмүүлэл байх

6. Стратеги төлөвлөлтөнд шаардагдах нөөцтэй байх

7. Өндөр ур чадвартай, мэргэжлийн ажилтануудыг татан оролцуулах

8. Стратеги төлөвлөлтөнд зарцуулах удирдлагын цаг хугацааг уртасгах зэрэг юм.









































Лекц 7

Маркетингийн судалгааны үндсэн чиглэл

Маркетингийн шийдвэр гаргахад хэрэглэгдэх мэдээллийг олж цуглуулах, эмхэлж цэгцлэх эрэмбэ дараатай үйл явцыг маркетингийн судалгаа гэдэг. Маркетингийн судалгааны үндсэн зорилго хэрэглэгчдийн хэрэгцээ, шаардлагыг хангахтай холбогдсон асуудлуудыг шийдвэрлэхийн тулд түүнд шаардлагатай мэдээллийг бий болгоход оршино. Иймд маркетингийн судалгаа нь тоо баримт, бодитой үйл явдлын тухай мэдээг илрүүлэн олж шийдвэр гаргахад хүрэлцэхүйц мэдээллээр менежерийг хангахад чиглэгдэнэ.

Менежер хүн хэдий чинээ мэдээлэлтэй байна, төдий чинээ үндэслэлтэй бөгөөд үр ашигтай шийдвэр гаргаж чадна. Шийдвэр гаргахын тулд мэдээлэл олж авч байгаа үйл явц бол үндсэндээ судалгаа хийж байгаа хэрэг юм. Мэдээллийн үнэ цэнэ нь хүний өдөр тутмын үйл ажиллагаанд гаргасан шийдвэрийн үнэ цэнээр тодорхойлогдоно. Хэрэглэгчдийн худалдан авах хүсэл сонирхолыг төрүүлэхүйц өнгө, үзэмжтэй, амт чанартай бүтээгдэхүүн үйлчилгээ бий болгон, боломжийн үнэ, оновчтой сувгаар сурталчилан борлуулах арга ухааныг маркетингийн судалгаа бүрдүүлж байдаг. Иймд маркетингийн судалгаа нь байгууллагад маркетингийн хольцын зохистой хослолыг хэрэглэн зах зээлд амжилт олох нөхцлийг бүрдүүлнэ. Зах зээлийн тухайн нөхцөлөөс ямар алба, ямар хүч ажиллуулах шаардлагатай байгааг олж харан байгууллагынхаа дотоод нэгжүүд, түүнчлэн нийлүүлэгч түнш, хамтаран ажиллах байгууллагаа сонгон авч, үйл ажиллагаа, үйлчилгээгээрээ хэрэглэгчдийг өөртөө татан, нэр хүндээ дээшлүүлэн, зах зээлээ өргөжүүлэх нөхцөл, боломжийг маркетингийн судалгааны үр дүн олж авсан гадаад, дотоод орчны шинжилгээний дүгнэлт бүрдүүлж өгнө. Гадаад орчны талаархи мэдээлэл, тухайлбал, үйлчилж буй хүн амын нас, хүйс, ажил мэргэжил, гэр бүлийн бүтцийн өөрчлөлт, эдийн засаг, улс төр, техник технологи, соёлын орчны өөрчлөлтийн талаархи нарийн тодорхой мэдээллийг хэн түргэн олж үйл ажиллагаагаа түүнд зохицуулж чадна, тэр өрсөлдөөнд ялж, байр сууриа бэхжүүлж чадна. Мэдээллийн үнэн зөв, найдвартай байдлыг хангагч гол үндэс нь судалгаа. Мөн аливаа юмс үзэгдэлд нухацтай хандаж, судлаж нарийвчилснаар янз бүрийн шинэ санаануудыг бий болгох боломжтой.

Маркетингийн судалгааны өөр нэг бодитой үр дүн бол байгууллага, аж ахуйн нэгж хөгжлийнхөө үндсэн чиглэл, урт ба богино хугацааны төлөвлөгөө боловсруулах бодит үндэслэлийг олж авдагт оршино. Маркетингийн судалгааны явцад байгууллагын өмнө тулгарч байгаа эгзэгтэй асуудлыг шийдвэрлэх хамгийн боломжтой арга замыг олох, дэвшүүлсэн зорилго, зорилт, төлөвлөгөөгөө үр ашигтай хянах боломж бүрддэг. Маркетингийн судалгааны үр дүнд маркетингийн шинэ шинэ боломжуудыг нээн илрүүлж, байгууллага хөгжин дэвжих, өрсөлдөгчөө ялан дийлэх аугаа их нөөц, хүчийг хуримтлуулна. Маркетингийн маш олон янзын нөөц, боломжууд байдаг. Тухайлбал, цоо шинэ зах зээл олох, шинэ бүтээгдэхүүн үйлчилгээ бий болгох, шинэ сав баглаа боодол бүтээх, борлуулалтын шинэ суваг нээх гэх мэт боломжууд байдаг. Эдгээр боломжуудыг зөвхөн маркетингийн судалгааны үр дүнд л илрүүлж болно. Байгууллагууд маркетингийн судалгааг тодорхой дэс дарааллын дагуу хийж гүйцэтгэх хэрэгтэй байдаг. Маркетингийн судалгааг дараах дарааллаар хийдэг. Үүнд:

Ø Судлах асуудлыг тодорхойлох

Ø Судалгааны дизайн боловсруулах

Ø Мэдээлэл цуглуулах арга хэлбэрээ сонгох

Ø Түүвэрлэлтийн дизайн гаргаж мэдээлэл цуглуулах

Ø Мэдээ сэлтийг шинжлэн дүгнэлт гаргах

Ø Судалгааны тайлан бэлтгэх

Маркетингийн судалгаа логик уялдаа холбоо бүхий нарийн төвөгтэй дэс дараат үйл явц бөгөөд судлах зүйл, түүний шинж төлөв, удирдлагад тулгарсан шийдвэрлэх асуудлын байдлаас хамааран эдгээр дарааллыг хэрхэн хэрэгжүүлэх, судалгааг яаж төгсгөх арга хэлбэрийг шийднэ. Маркетингийн судалгааг бодож боловсруулсан төлөвлөгөөний дагуу байнга хэрэгжүүлснээр маркетингийн мэдээллийн тогтолцоо бүрддэг. Маркетингийн мэдээллийн тогтолцоо нь чухадаа маркетингийн шийдвэр гаргах зорилгоор мэдээллийг байнга, төлөвлөгөөтэйгөөр цуглуулах, шинжлэх ба толилуулах арга, ажиллагааны сүлжээ юм. Байгууллагаас хэрэглэгч, түншүүдтэйгээ байнгын бөгөөд найдвартай хэлхээ холбоо тогтоож хадгалахад маркетингийн зорилго оршино. Үйлдвэрлэгч хэрэглэгч талууд бие биедээ бүрэн итгэж амласан амлалтаа биелүүлж харилцан ашигтай ажиллаж байвал маркетингийг хэрэгжүүлж чадаж байна гэж үздэг. Маркетер энэ нөхцөл боломжийг хангаж, хэрэгжүүлж байдаг. Иймд маркетер хүн маркетингийн үзэл баримтлал, арга хэрэгслийг бүрэн утгаар нь ойлгож эзэмшсэн байх шаардлагатай. Байгууллагын маркетингийн стратеги, маркетингийн судалгаа хооронд салшгүй уялдаа байх ёстой. Маркетингийн судалгаанаас гарсан дүгнэлт маркетингийн стратегийг тодорхойлох үндэс болдог. Маркетингийн стратегитай уялдсан нэг чухал асуудал бол зах зээлд бүтээгдэхүүнийг дахин байршуулах явдал юм. Зах зээлд бүтээгдэхүүнийг дахин байршуулах гэдэг нь бүтээгдэхүүнд хэрэглээний дэвшилтэт давуу талыг бий болгох, бүтээгдэхүүний өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх, нэг ёсондоо бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэх, сайжруулахтай холбогдсон ойлголт юм. Маркетингийн судалгааны үндсэн чиглэлийг дараах байдлаар тодорхойлж болох юм. Үүнд:

Ø Зах зээл ба борлуулалтын судалгаа

Ø Зах зээлийн багтаамжийн үнэлгээ

Ø Зах зээлийн хэсгийн үнэлгээ

Ø Зах зээлийн хөгжлийн хандлага

Ø Борлуулалтын мэдээлэл

Ø Зах зээлийн чадавхийн үнэлгээ

Ø Хэрэглэгчдийн хүсэл хандлага

Ø Өрсөлдөгчдийн зах зээл

Ø Бүтээгдэхүүний судалгаа

Ø Шинэ бүтээгдэхүүний санаа олох

Ø Бүтээгдэхүүний концепци бий болгох

Ø Бүтээгдэхүүнийг турших

Ø Туршиж буй бүтээгдэхүүний мааркетингийг зохион байгуулах

Ø Баглаа боодлын янз бүрийн төрлийг судалж турших

Ø Үнийн судалгаа

Ø Үнэ ба эрэлтийн хамаарлын судалгаа

Ø Амьдралын мөчлөгийн янз бүрийн шатууд дахь үнийн бодлогын прогноз

Ø Бүтээгдэхүүний идэвхжүүлэлтийн судалгаа

Ø Зарлал сурталчилгааны үр ашиг

Ø Мэдээллийн хэрэгслүүдийн үр ашиг

Ø Сурталчилгааны янз бүрийн хувилбаруудыг турших

Ø Идэвхжүүлэлтийн хэрэгсэл, аргуудыг харьцуулан шинжлэх

Бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд хүргэж буй явц:

Ø агуулахын байршил

Ø жижиглэн худалдаалах цэгүүдийн байршил

Ø үйлчилгээний албадын байршил

Маркетингийн орчны судалгаа

Ø маркетингийн дотоод орчны үнэлгээ

Гадаад орчны хүчин зүйлийн нөлөөлөл

Ø Өрсөлдөгчийн судалгаа

Ø Өрсөлдөгчдийн зорилго, хүчтэй ба сул талын судалгаа

Ø Өрсөлдөгчдийн хариу үйлдлийн бүтцийн үнэлгээ

Ø Өрсөлдөгчдийн санхүүгийн хүчин чадлын ба технологийн түвшний үнэлгээ

Удирдлага зохион байгуулалтын түвшний үнэлгээ

Ø Өрсөлдөгчийн нэр хүнд ба аргаа өөрчлөх чадварын үнэлгээ

Нөөц ба шинжлэх ухааны чадавхийн үнэлгээ

Маркетингийн судалгааны аль чиглэлээр судалгаа хийх вэ? гэдгийг тухайн байгууллагын зорилго, зорилт, зах зээлийн нөхцөл байдалтай уялдуулан тодорхойлно. Зах зээл, хэрэглэгчдийн шаардлагыг иш үндэс болгох нь маркетингийн судалгааны гол агуулга болж, үйлдвэрлэл, худалдааны үйл ажиллагааны үр ашгийг тодорхойлно. Зах зээлийг хэсэгчлэх, хэрэглэгчдийг хайж олох, нэвтэрч болох сиймхийг олж харах нь зах зээлийн судалгааны бодит алхмууд юм. Судалгаа хийж байх үед харгалзах нэг чухал үндэслэл бол маркетингийн үзүүлэлтүүдийн тухайн үеийн төлөв байдлыг тодруулаад зогсохгүй цаашдын чиглэл, хандлагыг нь олж харан байгууллагын зорилго, стратегийг тодорхойлоход ашиглах явдал юм. Байгууллага зах зээлийн ширүүн өрсөлдөөний нөхцөлд оршин тогтнох бодит үндэс нь нарийн бодож, төлөвлөн хийсэн маркетингийн судалгааны үр дүнг ашиглахад оршино













































Лекц 8

Бизнес төлөвлөгөөний хэлбэр

Бизнес төлөвлөгөө нь үйлчлэх хугацаа, гүйцэтгэх үүрэг, өмчлөлийн байдал, үйл ажиллагааны цар хэмжээ, зориулалт зэрэг хүчин зүйлээс болж олон хэлбэртэй байна. Ерөнхийдөө 3-н янзын бизнес төлөвлөгөө байх бөгөөд тэдгээрийн зорилго, нөхцөл нь уялдсан байна. Бизнесийн бүрэн хэмжээний төлөвлөгөө, бизнесийн хураангуй төлөвлөгөө хоёр гадны хүмүүст таниулах зорилготой байдаг бол бизнес үйл ажиллагааны төлөвлөгөө нь компаний эрхэмлэж байгаа бизнесийг амжилттай эрхлэн явуулахын тулд дотоод удирдлагатаа ашиглах зориулалттай байдаг.

Үйл ажиллагааны төлөвлөгөө нь газар, хэлтсүүдийн төлөвлөгөөг нэгтгэн зангиддаг чухал баримт бичиг юм.

Үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний чухал хэсгүүд:

v Компаний үйл ажиллагааны чиг хандлага

v Бүтээгдэхүүн

v Үйлчилгээ

v Маргетинг

v Борлуулалт

v Санхүүгийн менежмент

Хэтийн /3-5жил/, богино хугацааны /жил/, шуурхай төлөвлөгөөг /улирал, сар/ хослон хэрэглэх нь төлөвлөлтийн цогцолбор, уян хатан, өдөр тутмын ба хэтийн удирдлагын уялдааг хангах зарчмыг хэрэгжүүлэх боломж олгодог.

Бизнесийн байгууллагын хүрээнд төлөвлөгөөний олон хэлбэрүүд хослон байх бөгөөд тэдгээрийг хамгийн зөв хослуулахад анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй. Цар хэмжээгээр том, олон салбар, хэсэгтэй бизнес байгууллагаас жижиг бизнес байгууллагын төлөвлөгөө ялгаатай бөгөөд том ба жижиг бизнес байгууллагын аль алинд нь давуу ба сул тал бий. Энэ байдлыг төлөвлөгөөний хэлбэрийн зохист хослол тогтооход харгалзан үздэг. Үүсгэн байгуулсан байдал, үйл ажиллагааны онцлог, төрийн өмчлөлийн бодлого, өмч хувьчлал, үнэт цаасны арилжаа зэрэг олон хүчин зүйлийг төлөвлөгөөний хэлбэрт тогтооход анхаарч үзнэ.

Төлөвлөгөөний хэлбэр, түүний цогцолборыг зөв сонгон авах нь төлөвлөлтийн ач холбогдлыг улам нэмэгдүүлж, зарчим шаардлагыг хэрэгжүүлэх боломж олгодог. Нөгөө талаар, бизнес төлөвлөгөө зохиохын дээр түүнийг батлах, хэрэгжүүлэх арга хэмжээ авах, төрийн зүгээс үзүүлэх нөлөөллийг тооцох, гадаа ба олон улсын байгууллагуудтай харилцах, эдийн засаг-санхүүгийн болон хууль эрх зүйн бусад этгээдтэй харьцах чиг хандлагыг тодорхойлох, үндэслэл боловсруулахад төлөвлөгөөний хэлбэр чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.

Бизнес төлөвлөгөөний бүтэц

Төлөвлөгөөний хэлбэр, дэвшүүлж буй зорилго, бизнес үйл ажиллагаа, төлөвлөлтийн араг зүй зэргээс болж төлөвлөгөөний дотоод бүтэц харилцан адилгүй байж болох боловч бизнес үйл ажиллагааг бүхэлд нь бүрэн илэрхийлж чадахаар төлөвлөгөөний үзүүлэлт, бүлэг, хэсгийг бүрдүүлэх ёстой. Үүнтэй уялдан бизнес аль ч төлөвлөгөө доор дурьдагдах ерөнхий бүтцийг /үндсэн хэсгийг/ хангах ёстой. Үүнд:

· Төлөвлөгөөт үеийн зорилго,

· Маркетингийн төлөвлөгөө,

· Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний төлөвлөгөө,

· Борлуулалтын төлөвлөгөө,

· Шинэчлэлт, өөрчлөлтийн төлөвлөгөө,

· Удирдлага, зохион байгуулалтын төлөвлөгөө,

· Хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө,

· Санхүүгийн төлөвлөгөө,

· Нэгдсэн тооцоо, зохист шийд,

· Резюме

· Холбогдох баримт бичгийн хавсралтууд.

Үүний хамт бизнес төлөвлөгөөнд дор дурьдах 3-н гол ажил хамрагдах ёстой.

1. Бизнес төлөвлөгөө зохиох хамгийн чухал эх материал бол шаардлага бүрэн хангах үнэн зөв мэдээ мэдээлэл мөн. Гагцхүү үнэн зөв мэдээ мэдээллийн үндсэн дээр судалгаа шинжилгээ хийж бодит байдлыг танин мэдэж, үйл явдал, хөгжлийн чиг хандлагыг гаргаж, зөв үнэлэлт дүгнэлт өгөх боломж бүрддэг. Энэ утгаар мэдээ, мэдээлэл бол бизнес төлөвлөгөөний бүрэлдэхүүн хэсэг, төлөвлөлтийн шинжлэх ухааны үндэслэлд шууд нөлөөлөгч хүчин зүйл болдог.

2. Бизнес төлөвлөгөө зохиохын тулд дотоод, гадаад орчны шинжилгээ дүгнэлт бүхий их хэмжээний судалгааны ажил хийдэг. Энэ нь тухайн бизнес байгууллагын бүх ажилагааг хамраад зогсохгүй, улс, олон улсыг ч хамардаг судалгаа шинжилгээний ажил юм. Төлөвлөгөөг зөв сайн зохиохын тулд энэхүү ажилд онцгой анхаарал тавьдаг. Том бизнес байгууллага өөрийн судалгаа шинжилгээний ажлын дүнг гаргаж байдаг. Бизнесийн орчны шинжилгээ дүгнэлт нь бизнес төлөвлөгөө зохиох ажлын эхлэл болдог. Иймд бизнес орчны шинжилгээ, дүгнэлт бол бизнес төлөвлөгөөний бүрэлдэхүүн хэсэг мөн.

3. Төлөвлөгөөний үзүүлэлтийг олон хувилбараар тооцдог. Үүнийг төлөвлөгөөний үндэслэл буюу хувилбарт тооцоо гэнэ. Энэ нь төлөвлөгөөний үндэслэлийг батлах, зарим өөрчлөлт засвар хийх, хэтийн ба жилийн төлөвлөгөөг улирал, сараар хуваарилах, төлөвлөгөөний биелэлтийг хангах араг хэмжээ боловсруулах, төлөвлөгөө ба аж ахуйн өдөр тутмын удирдлагын уялдааг хангах, удирдлага зохион байгуулалтын арга хэмжээ авах зэрэг олон асуудлыг шийдэх үндэслэл тооцоо болж байдаг. Ажил хэрэгч бизнесменд ийм нарийвчилсан тооцооноос өөр хэрэгтэй зүйл байдаггүй, нөгөө талаар энэ тооцоо нь бизнес төлөвлөгөө зөв зохиох үндэслэл болдог. Энэ нь бас нэг бүрэлдэхүүн хэсэг нь юм.

Бизнес төлөвлөгөөний дотоод бүтцэд албан ёсоор ордоггүй боловч дээр дурьдсан ажлууд нь зайлшгүй хийгдэх, төлөвлөгөөний үндсэн ажил бөгөөд бүтцийн чухал хэсэг мөн. Иймд тэдгээрийн ач холбогдлыг дутуу үнэлэх, ойлгохгүй, ашиглахгүй байж болохгүй.

Төлөвлөгөөт үеийн зорилго, бизнесийн онцлог, төлөвлөгөөний зориулалт, улсын эдийн засаг, хэвийн тогтсон уламжлал зэргээс болж бизнес төлөвлөгөөг өвөрмөц бүтэцтэй зохиох явдлыг үгүйсгэхгүй. Хамгийн гол нь тухайн бизнесийн нөхөн үйлдвэрлэлийн тасралтгүй үйл явц, үр дүнг бүрэн харуулж чадах бүтэцтэй төлөвлөгөө байх ёстой.

















Лекц 9

Бизнес төлөвлөгөөний хэрэглээ

Бизнес төлөвлөгөөний хэрэглээг зориулалтаар нь дотоод ба гадаад гэж ангилна.

Дотоод хэрэглээ: Юуны өмнө бизнес төлөвлөгөө нь байгууллагын удирдлага зохион байгуулалт, үйл явцын гол шийдвэр гаргах үндэс болдог. Энэ үүргээр төлөвлөгөөний дотоод хэрэглээ тодорхойлогддог.

Бизнес үйл ажиллагаа явуулах шийд гаргах үндэслэл болох нь:

Байгууллагын давуу ба сул талууд, дотоод нөөц бололцоо байгууллагын өмнө тулгарч байгаа асуудлыг тодорхойлох хэрэгжүүлэх арга замыг үндэслэх, тодотгох замаар үйл ажиллагааг сайжруулах,

1. Төлөвлөгөө нь байгууллагын үйл ажиллагааны үр дүнгийн талаар тодорхой урьдчилсан таамаглалыг албан хаагчдад мэдээлэх,

2. Төлөвлөгөө нь олон төрлийн нэгж, салбаруудтай бизнес байгууллагыг уялдуулан зохицуулж, үр ашиг бүхий байдлыг хангах,

3. Төлөвлөгөө нь бизнес байгууллага, түүний бие даасан нэгж, хэсгүүд, удирдагчдын үйл ажиллагааны үр дүнг хэмжих бодит үндэслэлийг тогтоох,

4. Төлөвлөгөө нь байгууллагын удирдах ажилтнуудын идэвх санаачлагыг өрнүүлэх, тэдний мэдлэг боловсролыг дээшлүүлэлхэд нөлөөлөх,

5. Бизнес үйл ажиллагааг бүхэлд нь удирдан зохион байгуулах хэрэгслэл болгох,

Гадаад хэрэглээ: Бизнес үйл ажиллагааг гадаад орчинл нийцүүлэн явуулахын тулд өөрийн байгууллагын өмнө тавьж байгаа зорилгоо бусдад таниулах, санхүү-эдийн засгийн болон бусад талын дэмжлэг туслалцаа авах, хамтран ажиллах зэрэг харилцаа үүсгэхэд уул төлөвлөгөөг ашиглана.

Гадаад хэрэглээний зориулалт:

· Санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх гаднын харилцагчдад мэдээлэл өгөх,

· Санхүүгийн бус дэмжлэг үзүүлэгчдэд өөрийн бизнес байгууллагыг танилцуулах,

· Хөрөнгө оруулагчдад зориулах,

· Нөлөө бүхий хүмүүст бизнес байгууллагын байдал, зорилтыг мэдээлэх,

· Сөрөг нөлөөллөөс урьдчилан хамгаалах хэрэгсэл болох,

· Зөвлөгөө өгдөг байгууллагуудаас туслалцаа авах,

Бизнес төлөвлөлтийн хэрэглээ нь бизнесийн хүрээ өргөжих тутам улам нэмэгдэж байх зүй тогтолтой. Бизнес төлөвлөгөөг бүтээлчээр хэрэглэхэд бизнесменүүд онцгой анхаарвал зохино.

Бизнес төлөвлөгөөг боловсруулахад үйлдлийн тодорхой дэс дараалал хэрэгтэй байдаг. Үүнийг дараахь бүдүүвчээр харуулъя:











Лекц 10

Бизнес төлөвлөгөө боловсруулах арга зүйн үндэс

Бизнес төлөвлөгөө нь олон салбарын шинжлэх ухааны мэдлэг мэргжлийг шаарддаг төлөвлөлтийн өвөрмөц төрөл учраас янз бүрийн арга зүйг шаардана. Тухайлбал :

1. Swot шинжилгээний аргууд

- Давуу басул талын шинжилгээ

- Боломж ба аюулын шинжилгээ

- Стратегийн хослол боловсруулах

2. Зах зээлийн шинжилгээний арга

- Анхдагч мэдээлэл цуглуулах ба боловсруулах

- Хоёрдогч эх үүсвэрийн судалгаа хийх

- Зах зээлийн багтаамж тооцох

- Зах зээлийн хэмжээ тооцох

- Зах зээлийн сегментийг тодорхойлох

3. Маркетинг

- Маркетингийн төлөвлөгөө боловсруулах

- Бүтээгдэхүүний шинж чанар ба амьдралын мөчлөгийг тодорхойлох

- Үнийг тодорхойлох аргуудыг сонгох

- Үнийн түвшинг тодорхойлох

- Хувиарлалтын сувгийг тодорхойлох

- Идэвхжүүлэлтийн иж бүрдэл ба зардлыг тодорхойлох

4. Хөрөнгө оруулалт

- Хөрөнгө оруулалтын технологийн бүтэц тодорхойлох

- Хөрөнгө оруулалтын зардал тооцох

- Хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрийг тодорхойлох

5. үйлдвэрлэл

- Үйлдвэрлэлийн хүчин чадал

- Үйлдвэрлэлийн программыг төлөвлөх

6. Санхүү

- Орлого тооцох

- Урсгал зардлуудыг тооцох

- Зээл ба хүү төлөлтийн аргууд

- Ашиг тооцох

- Хөрөнгө оруулалтын өгөөж тооцох

- Хөрөнгө оруулалтын эргэж төлөгдөх хугацаа тооцох

- Мөнгөн урсгал тооцох

- Одоогийн цэвэр өртөг тооцох

- Алдагдалгүй ажиллагааны цэгүүдийг тооцох

- Мэдрэмжийн шинжилгээ хийх

- Магадлалт шинжилгээ хийх

- Урьдчилан тооцоолол хийх гэх мэт тодорхой арга зүйг хэрэглэдэг. Бизнесийн стратегийн шинжилгээ

Сайн бизнес төлөвлөгөө боловсруулах нэг үндэс бол бизнесийн нямбай шинжилгээ хийхэд оршино. Бизнесийн шинжилгээ хийснээр бизнес ямар давуу ба сул тадуудтай вэ? , тэдгээрийг яаж хэрэглэх болон зогсоох вэ? , бизнест ямар боломж ба аюул тулгараад байна. вэ? , тэдгээрийг хэрхэн ашиглах болон зайлсхийх вэ? , бүтээгдэхүүн зах зээлийн ямар стратеги баримтлах нь чухал вэ? , зах зээлд нэвтрэх үү эсвэл түүнийг хөгжүүлэх үү, бүтээгдэхүүнийг гүнзгий боловсруулах уу эсвэл шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх үү гэсэн нэн чухал шийдвэрүүдийг гаргахад туслах болно.











































Лекц 11

Бизнесийн шинжилгээ түүний дотроос стратегийн шинжилгээний аргууд

· Багцын шинжилгээ

· Зохиомжит шинжилгээ

· ПЕСТ шинжилгээ

· Таван хүчин зүйлийн шинжилгээ

· Өрсөлдөгчийн шинжилгээ

· СВОТ шинжилгээ зэрэг ордог

· Бизнес төлөвлөгөө боловсруулах арга зүйн үндэс

· Шинэчлэл өөрчлөлтийн төлөвлөгөө

Багцын шинжилгээ: Англи эх сурвалж дээрээ Portfolio Analysis гэж байдгийг энд багцын шинжилгээ гэж орчуулжээ. Бизнесийн багц бол компанийг бий болгож байдаг бизнесүүд ба бүтээгдэхүүний цуглуулга юм. Компанийн хүчтэй талд таарч хамгийн сайн боломжуудыг ашиглахад тус болдог бизнесийн багц бол хамгийн сайн нь байдаг. Аж ахуйн нэгж нь одоогийн бизнесийн багцдаа шинжилгээ хийгээд, ямар бизнест ямар хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийхийг шийдвэрлээд дараа нь багцдаа ямар шинэ бүтээгдэхүүн ба бизнесийг нэмж оруулах, түүний хамт ямрыг нь хасах тухай өсөлтийн стратегиа боловсруулдаг юм.

Портфолио шинжилгээний хамгийн их нэрд гарсан 2 арга бол Бостоны Зөвлөх бүлгийн матриц ба Маккинси Женерал Электрикийн багцын матрицууд юм. Энэ 2 аргын хувьд эхний алхам нь адилхан компанийн багц дах янз бүрийн стратегийн бизнесийн нэгжийг тодорхойлох явдал байдаг.

Стратегийн Бизнесийн Нэгж бол тусдаа эрхэм зорилго ба зорилготой, бусад бизнесээс хамаарахгүйгээр төлөвлөгдөж чадах компанийн нэгж юм. Стратегийн Бизнесийн Нэгж нь компанийн салбар, бүтээгдэхүүний шугам эсвэл аль нэг нэрийн бүтээгдэхүүн байсан ч болно. Энэ нь компани хэрхэн зохион байгуулагдсанаас хамаардаг.

Бостоны матриц. Энэхүү арга нь бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгийн онол дээр суурилдаг ба энэ нь компанийн бизнесийн нэгжийн бүтээгдэхүүний багцад нэмж оруулах бүтээгдэхүүнийг тодорхойлоход ашиглагддаг. Компани нь урт хугацааны үнэ цэнийг бүтээхийн тулд, бэлэн мөнгөний урсгалыг нэмэгдүүлж байдаг өндөр өсөлттэй бүтээгдэхүүнүүд болон байнга бэлэн мөнгө бий болгож байдаг бага өсөлттэй бүтээгдэхүүнүүдийн аль алинтай нь байх ёстой байдаг. Тэгэхээр Бостоны матриц нь хоёр хэмжигдэхүүнтэй: Зах зээлийн хувь ба Зах зээлийн өсөлт. Үүний цаадах санаа бол компанийн зах зээлийн хувь их байх болон тухайн бүтээгдэхүүний зах зээл түргэн өсөх тусам компанид сайн байх болно. Бостоны матриц нь компанийг бүтээгдэхүүний багцын хувьд 4 хэсэгт хуваадаг. /Өмнөх бүлэгт судалсан/

Зохиомжит шинжилгээ: Зохиомжит шинжилгээ бол боломжит хувилбар зохиомжуудыг авч үзэх замаар ирээдүйн үзэгдлүүдийг шинжлэх үйл явц юм. Энэ шинжилгээг зохиомжуудын болон түүний хэрэглээг илүү бүрэн дүүрэн авч үзэх замаар шийдвэр гаргалтыг илүү сайн болгох зорилгоор боловсруулсан. Тухайлбал, нэг санхүүгийн байгууллага эдийн засгийн хэд хэдэн боломжит зохиомж/хурдан өсөлт, дунд зэргийн өсөлт, удаан өсөлт гэх мэт/-ийг урьдчилаад энэ тус бүр дэх санхүүгийн зас зээлийн өгөөжийг тооцоолох оролдлого хийж болно. үүний дүнд тухайн байгууллага зохиомж бүрийн боломжит магадлалыг тооцоолоод дараа нь зохиомжуудын жигнэгдсэн дунджаар боломжит санхүүгийн зах зээлийн өгөөжиийг урьдчилж болох юм. Зохиомжит шинжилгээг зөвхөн эдийн засаг, бизнест хэрэглээд зогсохгүй улс төр болон гео-политикт хэрэглэдэг. Эдгээр салбаруудад зохиомжит шинжилгээг хэрэглэхдээ нийгэм, улс төрийн орчин, боломжит дипломатын ба дайны эрсдэлийн хувилбаруудыг загварчилж тооцдог. Зохиомжит шинжилгээг эрсдэл өндөртэй, тодорхой биш байдал ихтэй одон орны үзэгдэл, цэрэг дайн, цаг агаар зэрэг олон салбарт хэрэглэдэг юм.

Пест шинжилгээ: Байгууллага нь маркетингийнхаа үйл ажиллагааг эхлэхээс өмнө өөрийнхөө орчныг анхааралдаа авах нь чухал байдаг. Орчны шинжилгээ нь тасралтгүй байх ёстой бөгөөд төлөвлөлтийн бүх үе шатанд шаардагдаж байдаг. Байгууллагын маркетингийн орчин нь дараах хэсгүүдээс бүрддэг:

1. Дотоод орчин-ажилтнууд, албаны технологи, цалин, санхүү гэх мэт

2. Микро орчин-хэрэглэгчид, зуучлагчид, бэлтгэн нийлүүлэгчид, өрсөлдөгчид гэх мэт

3. Макро орчин-улс төр, эдийн засаг, нийгэм соёл ба технологийн хүчин зүйлүүдээс бүрддэг юм. Энэхүү макро орчны шинжилгээг ПЕСТ шинжилгээ гэж нэрлэж байна.

Улс төрийн хүчин зүйлс: Улс төрийн салбар нь бизнесийн зохицуулалт, хэрэглэгчдийн худалдан авах чадвар болон бусад бизнесүүдэд асар их нөлөө үзүүлдэг. Улс төрийн хүчин зүйлд дараах асуудлуудыг судлах хэрэгтэй.

-Улс төрийн орчин аль хир тогтвортой байна вэ?

- Засгийн газрын бодлого нь таны бизнесийг зохицуулдаг хууль болон татварт нөлөөлөх үү?

- Маркетингийн ёс зүйд засгийн газар хэрхэн хандаж байна вэ?

- Засгийн газар соёл ба шашинд анхаарал тавьж байна уу?

- Засгийн газар Европын холбоо, НАФТА, АСЕАН болон бусад хэлэлцээрүүдэд орсон уу? гэх мэт

Эдийн засгийн хүчин зүйлс: Бизнесменүүд эдийн засгийн төлвийг ойрын ба урт хугацаанд авч үзэх хэрэгтэй. Ÿлангуяа олон улсын маркетингийн төлөвлөлт хийж байхад энэ нь бүр чухал. Гол анхаарал тавих хүчин зүйлүүд нь:

- Зээлийн хүү

- Инфляцийн түвшин

- Ажил эрхлэлтийн түвшин

- Нэг хүнд ноогдох ДНБ

- Засгийн газрын дэмжиж байгаа бизнесүүд

- Засгийн газраас хязгаарлаж байгаа бизнесүүд гэх мэт

Нийгэм соёлын хүчин зүйлс: Нийгэм соёлын хүчин зүйлүүдийн бизнест үзүүлэх нөлөөлөл нь орон бүрт ондоо байдаг. Энэ хүчин зүйлүүдийг тодорхойлохын тулд дараах зүйлүүдийг авч үзэх хэрэгтэй.

- Аль шашин давамгайлдаг вэ?

- Гадаадын бүтээгдэхүүн үйлчилгээнүүдэд яаж ханддаг вэ?

- Бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нэвтрүүлэхэд хэр нөлөө үзүүлэх вэ?

- Худалдан авагчид аль хэр хэмжээний чөлөө завтай байдаг вэ?

- Нийгэм дэх эрэгтэй чүүд ба эмэгтэйчүүдийн үүрэг ямар вэ?

- Хүн ам суурьшаад удаж байна уу? Настай хүмүүс нь аль хэр чинээлэг вэ?

- Байгал хамгааллын талаар хүн ам ямар байр суурьтай байдаг вэ?

Технологийн хүчин зүйлс: Технологи бол өрсөлдөөнд давуу талыг олж авах чухал зүйл бөгөөд глобалчилалын гол чиглүүлэгч мөн. Технологийн шинжилгээ хийхийн тулд дараах асуудлыг авч үздэг:

- Технологи нь бүтээгдэхүүн /үйлчилгээг илүү хямд бөгөөд сайн чанартай хийх боломж олгож байна уу?

- Технологи нь үйлчлүүлэгчид болон бизнесүүдэд интернет банк, шинэ үеийн гар утас гэх мэт илүү шинэчлэгч бүтээгдэхүүн ба үйлчилгээг санал болгож байна уу?

- Шинэ технологи нь хувиарлалтыг хэрхэн өөрчилж байна вэ? тухайлбал, интернетээр ном, онгоцны тасалбар захиалах, дуудлага худалдаа хийх гэх мэт

Свот шинжилгээ: Свот шинжилгээ бол зорилгодоо тулгуурлан шийдвэр гаргах гэж байгаа төсөл эсвэл бизнес, байгууллага эсвэл хувь хүний хүчтэй тал ба сул тал, боломж ба аюулыг үнэлэхийн тулд ашиглагддаг стратегийн төлөвлөлтийн арга юм. Энэ арга бол байгууллага эсвэл хувь хүмүүсийн маркетингийн орчныг үнэлэхэд чиглэгддэг. Свот шинжилгээний аргыг анх Альберт Хумфри үндэслэсэн гэж үздэг. Тэр Станфордын их сургууль дээр 1960-1970аад онд шилдэг 500 компаний өгөгдлийг ашиглан судалгааны төсөл гүйцэтгэж байхдаа энэхүү аргыг нээжээ. Свот гэдэг нэр дээр дурьдсан 4 хүчин зүйлсийн англи нэрнүүдийн эхний үсгүүдийн хураангуй юм байна:

Strengths Хүчтэй тал

Weaknesses Сул тал

Opportunities Боломж

Threats Аюул

Свот шинжилгээ бол матрицан загвар юм үүнийг дор харуулав.


Свот

Дотоод хүчин зүйлс


Хүчтэй тал

Сул тал


Гадаад хүчин зүйлс

Боломж

S-O стратеги

Компанийн хүчтэй талд тохирсон шинэ аргуудыг боловсруулах

W-O стратеги

Шинэ боломжуудыг хэрэгжүүлэхийн тулд сул талуудыг арилгах


Аюул

S-T стратеги

Аюулаас хамгаалахын тулд хүчтэй талуудаа ашиглах

W-T стратеги

Аюулд өртөж болзошгүй сул талуудаас зайлс хийх шинэ аргуудыг боловсруулах


Хэрэв зорилго тодорхойлогдчихсон байвал Свот шинжилгээ нь энэ зорилгыг биелүүлэхэд туслах зорилгоор ашиглагдах болно. Свот шинжилгээний хүчин зүйлүүдийг дараах байдлаар нарийвчлан тодорхойлж болно.

Strengths буюу Хүчтэй тал

Энэ нь зорилгоодоо хүрэхэд тус болох дотоод хүчин зүйлс

Weaknesses буюу Сул тал

Энэ нь зорилгодоо хүрэхэд саад болох дотоод хүчин зүйлс

Opportunities буюу Боломж

Энэ нь зорилгодоо хүрэхэд тус болдог гадаад хүчин зүйлс

Threats буюуАюул

Энэ нь зорилгодоо хүрэхэд саад болох гадаад хүчин зүйлс

Зорилгоо тодорхойлсон бол дараах асуултал олон дахин хариулт өгөх замаар стратегийг гарган авдаг. Үүнд:

- Хүчтэй тал бүрийг хэрхэн ашиглаж болох вэ?

- Сул тал бүрийг хэрхэн арилгаж болох вэ?

- Боломж бүрийг хэрхэн ашиглаж болох вэ?

- Аюул бүрийн эсрэг хэрхэн тэмцэж болох вэ?

чухамдаа бол свот шинжилгээ хийхэд олон талт мэргэжлийн баг оролцвол сайн байдаг. Энэ багт захирал, менежер, нягтлан бодогч, инженерүүд, худалдагчид гэх зэрэг төрөл бүрийн мэргэжлийн ажилтнууд орж болно. Свот шинжилгээний дотоод хүчин зүйлүүдэд маркетингийн иж бүрдэл, ажиллах хүч, санхүү, үйлдвэрлэлийн хүчин чадал гэх мэт олон зүйлс орж болно. Гадаад хүчин зүйлүүдэд макро эдийн засгийн асуудлууд, технологийн дэвшил, хууль журам, нийгэм эдийн засгийн өөрчлөлт, зах зээл дээрх өөрчлөлтүүд, өрсөлдөөний байр суурь гэх мэт орж болно. Дотоод хүчин зүйлүүдийн жишээг дор харуулбал:

Хүчтэй ба сул талууд

- Нөөц: санхүү, оюунлаг байршил

- Хэрэглэгчдийн үнэлгээ

- үр ашиг

- өрсөлдөөний давуу тал

- дэд бүтэц

- чанар

- Ажиллах хүч

- Менежмент

- үнэ

- Хүргэлтийн хугацаа

- Зардал

- Хүчин чадал

- Гол салбарын хэрэглэгчидтэй тогтоосон харилцаа

- Зах зээл дээрх нэр хүнд

- Тэмдэгт бүтээгдэхүүнүүд

Гадаад хүчийн зүйлийн жишээг дор дурьдвал: Боломж ба аюул

- Улс төр

- Хууль

- Зах зээлийн хандлага

- Эдийн засгийн байдал

- Хувь нийлүүлэгчдийн хүлээлт

- Технологи

- Олон нийтийн хүлээлт

- өрсөлдөгчид ба тэдний үйлдэл

Свот шинжилгээ хийх явцад дараах алдаанууд түгээмэл тохиолддог. үүнд:

1. зорилгоо тодорхойлохоос өмнө свот шинжилгээ хийх. Уг шинжилгээг ийм хийсвэр байдлаар хийж болдоггүй ба зөвхөн зорилгод хандаж хийдэг.

2. Компанийн гадаад хүчин зүйл болох боломжийг дотоод хүчин зүйл болох хүчтэй талтай хольж хутгах тал байдаг тул хянамгай байх хэрэгтэй

Свот шинжилгээг заримаа боломжит стратегитай андуурдаг тал бий. Хэрэг дээрээ свот бол нөхцөл байдлын дүрслэл байдаг бол боломжит стратегиуд бол үйл хөдлөлийг тодорхойлж байдаг.

Монгол улсын төлөвлөлтийн түүхийг зах зээлийн харилцаанд шилжиж буй энэ үеэр эхлэн авч үзэж огт болохгүй билээ. Монгол улс өөрийн хүч бололцоо болон гадны оролцоотойгоор байгуулсан үйлдвэр аж ахуйн газрууд, төрийн өмчийн байгууллага, аж ахуйн нэгж бүрийг төлөвлөгөөтэй ажиллуулж байсан. БНМАУ-ын улс ардын аж ахуй, соёлыг хөгжүүлэх хэтийн нэгдсэн төлөвлөгөөг 1941 оноос зохиосон бөгөөд анхдугаар 5н жилийн төлөвлгөө 1948-1952 оныг хамран зохиогдож түүнээс хойш хэтийн улсын нэгдсэн төлөвлөгөөгөөр улсын эдийн засаг, нийгэм, соёл, боловсролыг 1990 он хүртэл хөгжүүлж тодорхой амжилт олсон түүхтэй.

"Анхдугаар 5н жилийн төлөвлөгөөний эдийн засаг, улс төрийн гол чухал зорилго бол дотоод бэлтгэл ресурсийг дээд хэмжээгээр ашиглах үндсэн дээр тус улсын үйлдвэрлэх хүчнийг бүх талаас хөгжүүлэх, ялангуяа манай орны эдийн засгийн үндэс болсон мал аж ахуйг улам ихээр хөгжүүлэх, манай эдийн засаг, соёлын цаашдын түргэн хөгжлийг хангахын тулд соёл, гэгээрэл, эрүүл мэндийг хамгаалах явдлыг цаашид ихээхнээр хөгжүүлэх, манай ард түмний аж байдал ба хөдөлмөрчин олон нийтийн улс төрийн ухамсар, мэдэц болон хөдөлмөрийн идэвхийг бүх талаас нь өрнүүлэн дээшлүүлэх хийгээд 5н жилийн төлөвлөгөө биелүүлэхэд хөдөлмөрчин ард түмнийг идэвхтэйгээр оролцуулах манай эдийн засаг, хүмүүсийн ухамсар мэдрэлд үлдсэн феодализмын үлдэгдэлтэй цаашид улам шийдвэртэйгээр тэмцэх явдал" мөн гэж тодорхойлсон билээ. Дараа дараагийн 5н жилийн төлөвлөгөөний гол зорилго нь энэхүү төлөвлөгөө зорилгын утга агуулгыг уламжлан хадгалж ирсэн юм.

Төвлөрсөн төлөвлөгөөт үеийн төлөвлөх арга зүй, аргачлал, тэр үед цуглуулсан туршлага, норм, норматив, материал, судалгаа шинжилгээний ажлын үр дүн, ач холбогдлыг зохих ёсоор үнэлэн үр дүнтэй ашиглахыг олон талаар тайлбарлах, бизнес эрхлэгчид ба эрхлэхийг хүсэгчдэд ойлгуулах нь чухал байна.

Бизнес төлөвлөлтийн хүрээнд хийх нэг чухал ажил бол Монгол улсын төлөвлөлтийн гуч гаруй жилийн түүхэн үйл явдлын ололт, амжилт, алдаа дутагдлыгг нарийвчлан судлах, хэрэгтэйг авч ашиглах, алдаа дутагдлыг давтахгүй байх явдал юм. Монгол улсын Үндсэн хуулийн 25-р зүйлийн 1 дэх хэсгийн 7 дахь заалтад "...төрийн санхүү, зээл, албан татвар, мөнгөний бодлого, улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн үндсэн чиглэлийг тодорхойлж, Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, улсын төсөв, түүний гүйцэтгэлийн тайланг УИХ батлах" гэсэн байна. Үүний дагуу манай улс өөрийн орны эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийг нэг жилээр тооцож байгаа боловч түүний ач холбогдлыг цаашид нэмэгдүүлэх талаар анхаарах, судалгаа шинжилгээ хийх хэрэгтэй байна.

Бизнес төлөвлөлт зах зээлийн эдийн засгийн нөхцөлд бизнес байгууллагын түвшинд зайлшгүй хэрэгтэй эсэх талаар одоо маргалдах эрдэмтэн, мэргэжилтэн үгүй бөгөөд харин түүний мөн чанарыг яаж ойлгох, арга зүйг хэрхэн боловсруулж хэрэглэх, цаашид ямар арга замаар хөгжүүлэх зэрэг зарчмын чухал асуудлын хүрээнгд санал зөрөөтэй зүйл байгаа ба шийдэж цэгцлэх ажлууд арвин байна. Ялангуяа, зах зээлийн харилцаанд өөр харилцаанаас шилжин орж байгаа манай улсын бизнес төлөвлөлтийг аж ахуйчлалын практикт нэвтрүүлэн хэрэглэх талаар шинжлэх ухаан, сургалт-сурталчилгаа, төрийн үйл ажиллагааны хүрээнд их зүйл хийх хэрэгтэй.




























































Лекц 12

Интернэт бизнесийн амжилтын үндэс


Өнөөдөр хаашаал харна шинэ бизнес, шинэ төсөл хэрэгжүүлэх санаа өвөртөлж, түүнийгээ хэрэгжүүлэхийн төлөө “тэмцэж” байгаа үй түмэн хүмүүс. Тэднийг бүгдийг нь багтаах орон зай интернэтэд бий билүү.
Тэгэхээр бид хөгжлийнхөө бараг“Эхлэл”–ийн цэг дээр зогсч байна гэж хэлж болох нь ээ. Тиймээ. Интернэтийн хамгийн хямд төлбөртэй картын хэрэглэгч, интернэт кафед суугаа хүн, интернэтийн томоохон арилжаа эрхлэгч, машины үнэтэй шинэ загварын цагтай хэн ч бай бүгд адил. Интернэт бидний боломжийг эн тэнцүүлж өгсөн. Гэхдээ Е- бизнесийг хийхэд зөвхөн цорын ганц онцлог байдаг. Түүнийг хэнч өөрчилж чадахгүй.
зүй Тийм болохоор Веб сайтаар бизнес хийж амжилтад хүрэхийн тулд хэд хэдэн тогтсон дүрмийг дагаж мөрдөх хэрэгтэй болно. Үүнд:Үнэндээхүмүүс таны веб сайтруу гоё зурагт хуудас, сонин хачин дүрс бичлэг, хөдөлгөөнт рекламыг үзэх гэж ордоггүй. Энэ бүхэн мэдээж хэрэгтэйлдээ. Гэхдээ гол нь е-хуудас нээсэн хүн тэндээс өөрт тулгарсан асуудлыг шийдэж өгч чадах шийдлийг л хайдаг юм. Та хүмүүст юу санал болгож байгаа нь чухал бишээ. Хэрэглэгч чухам яг юуг хүсээд байгааньл чухал. Тэд таны чадал чансаа нөөц боломжийг сонирхохоос илүүтэй өөрт хуримтлагдсан асуудлыг шийдэх гарцыг хайдаг. Энэ бол таны ойлгож баримтлах эхний дүрэм.

Авъяаслаг залуусыг оролцуул. Энэ бол хоёр дахь гол дүрэм бөгөөд амжилтын том түлхүүр. Ажилдаа сонирхолтой, мэргэжлийн өндөр түвшиний мэдлэг боловсролтой хүмүүсээр багаа бүрдүүлсэн тохиолдолд амжилт таныг хүлээх болно. Гэхдээ та тэдэнд итгэл үнэмшил төрүүлэх хэрэгтэй. Үүний тулд таны эрхэлж буй бизнес, гарч буй бүтээгдэхүүн, шинэ санаа бүгд бас тэднийх гэсэн сэтгэгдэл, үнэмшлий гбий болгох хэрэгтэй. Үүний тулд тэдэнд ажлын бүрэн эрх чөлөөг олгох хэрэгтэй. Тэгвэл тэд өөрсдийгөө бизнесмэн хэмээн төсөөлж, хийж буй ажлаасаа таашаал авч чадна. Залуустайгаа найз нөхдийн дотно харилцаатай болох хэрэгтэй. “Сайн хүн зам дээр”зүгээрл“хэвтэж”байдаггүйг та мэднэ шүү дээ. Хайсан хүнээ олсонч гар нийлж ажиллах амаргүй даваа.
Хэр чадлаасаа хэтрүүлж хийх гэж бүү оролд. Чанартай бол цөөхөнч багадахгүй. Хүн бүрт туслан, асуудал бүрийг шийдэх гэж битгий улайр. Цөөхөнч даацтай шийдвэр гарган аажуу үр дүнтэй ажиллах нь чухал. Бусдаас өв тэгш илүү гарна гэдэг хэзээч бүтэшгүй зүйл. Аль нэг тал дээр танаас чадалтай хүн байжл таараа.

Хамгийн чухал нь бусдаас ялгарах, онцлог шинэ е-үйлчилгээ голж хийх хэрэгтэй. Хэр олон хэрэглэгчийг өөртөө татах, ямар орон зайг эзлэх, хэр удаан наслах гээд бүгдийг сайтар тооцон зах зээл дээрх хоосон орон зайг нөхөх маягаар ажиллах хэрэгтэй. Интернетийн сул орон зайг хэн түрүүлж харна тэр амжилтын анхны алхмаа хийчихлээ гэсэн үг.

Веб сайтын нэр ба хаяг. “Хүүхдийн нэр хувь заяанд нь нөлөөлдөг”хэмээн хөгшчүүл хэлэх дуртай. Тэгэхээр таны веб хуудасны нэр таны бизнесийн тухай анхны сэтгэгдлийг төрүүлдэг гэдгийг мартаж болохгүй. Хэрэглэгч таны веб ийн нэрийгуншаад дараа нь шийдвэрээ гаргана. Нэр өөртөө маш их мэдээлэл агуулдаг. Зөв оновчтой нэр танай бизнесийн тухай үнэн бодитой мэдээллийг өгөхөөс гадна тухайн бизнес дээр эзэлж буй орон зайгч тодорхойлж өгдөг. Тийм болохоор бүх талааснь харьцуулж нягталж байж сая өгөх хэрэгтэй. Юуны түрүүнд утга төгөлдөр, тогтооход хялбар, бренд болохоор төгс нэр байх нь чухал. Хэрэглэгчид сонголт хийх шаардлага тулгарахад танай нэр, хаяг хамгийн түрүүнд санаанд нь орохоор л байх ёстой .

Оновчтой өгсөн нэр таныг сансар огторгуйд хүргэх пуужин, дэлхийн тойрог замд гаргах товчлуур л гэсэн үг шүү.

Өрсөлдөөнөөс бүү ай. Та өөрийн гэсэн хэрэглэгчидтэй болох үед л өрсөлдөгчид гарч ирснийг мэдэрнэ. Тэднээс зай авахын тулд эхлээд ойролцоо төстэй байж болох домен нэрнүүдийг өөрийн мэдэлд бүртгүүлж авах хэрэгтэй. Өрсөлдөгчид танай нэрний нэг үсгийг солиод төстэй будлиулсан нэрээр өрсөлдөж танай хэрэглэгчдээс чангааж магадгүй. Тиймээ сүүнээс болгоомжилж энэхүү аргыг хэрэглэ. Ингэсэн тохиолдолд та зөвхөн хэрэглэгчидтэйгээ ажиллах л үлдэнэ. Хэрэглэгч танд мөнгө төлнө. Харин өрсөлдөгч танаас мөнгө татна. Тиймээс мөнгө татахаас нь айх бус мөнгө төлж байгаатай нь сайн ажилласан хүн л хожих болно.

Ашиг орлогоо бүрэн гүйцэд хурааж сур. Бизнесээ“Өндөглөгч тахиа, саалийн үнээ”гэж ойлгож болохгүй шүү. Мөнгөний тухай байнга битгий бод. Мөнгөн дээр гол анхаарлаа төвлөрүүлэх нь буруу. Харин мөнгө бус хэрэглэгчийнхээ талаар л бод. Танд төлбөр төлж буй хүний түрүүвчинд буй мөнгийг хэмнэхэд тусалбал тэд танаас мөнгө харамлахгүй.

Хөрөнгөоруулагчаазөвсонго. Хөрөнгө оруулагч гэдэг бол зөвхөн “бөөн” мөнгө бишшүү. Харин магадгүй таны шинээр эхлэж буй бизнесийг сайтар мэддэг, олон талын холбоо сүлжээтэй маш туршлагатай хүн байхыг үгүйсгэх аргагүй. Тиймээс танд зөвхөн хөрөнгөө нэмэрлэх бус бас хамтрагч чинь байх болно.


























































Лекц 13

Бизнесийн амжилтын хуулиас...


Хэлэлцээний ерөнхий хууль .
Бүх юмны тухай хэлэлцэн тохирч болно. Бүх үнэ нөхцлийг хэн нэг этгээд тогтоодог. Тиймээс түүнийг хэн нэгэн өөрчилж болно. Энэ бол үнэ, нөхцлийг заавал өөрчлөнө гэсэн үг биш, харин өөрчлөх боломж ямагт байгаа гэсэн үг юм.

Та амьдралыг урт удаан хэлэлцээний процесс гэж үзэх юм бол бараг нөхцөл бүр төөртөө болон бусдад ашигтайгаар наймаалцах боломжтой гэсэн үг юм .
Энэ хуулийн эхний үр дагавар Үнэ гэдэг бол худалдан авагчийн төлөх зүйлийн хамгийн сайн үзүүлэлт мөн. Энэ бол хэлж байгаа үнэ зөвхөн бодит байдалтай ойролцоогоор холбоотой гэсэн үг юм. Тодорхой нэг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үйлдвэрлэл болон маркетингийн өртөг тэдгээр ттогтоосон үнийн зөвхөн ойролцоо тусна. Үнэ гэдэг бол тухайн цаг үед зах зээлд тэсч чадах тухайхэн нэгний илэрхийлж буй санал бөгөөд чөлөөтэй тогтоогдоно .
Энэ хуулийн хоёр дахь үр дагавар Аливаа үнийг хэн нэгэн тогтоох бөгөөд хэн нэгэн өөрчилж болно. Энэ талаар нэг жишээ татъя. Би нэг удаа өндөр үнэтэй эрэгтэй хувцасны дэлгүүр торсон юм. Өвлийн сүүл сар байсан юм. Тэнд 500 долларын үнэтэй байсан ноосон пальтог 350-н доллараар тавьсан байлаа. Би худалдагчаас 250-аар зарах уу гэж асуулаа. Худалдагч ихэд гайхаж тийм боломж ёстой байхгүйг элээ. Өндөр үнийн дэлгүүрт наймаалцдаггүй. Шошгон дээр бичсэн тоо бол үнэ. Түүнийгөөрчилж болохгуй. Худалдагч үнэ өөрчлөх эрхгүй, менежер нь үдийн цайндаа гарсан байлаа. Тиймээс би нэрийн хуудасныхаа ард 250 гэсэн тоо бичээд менежерт үлдээлээ. Минийсанал 3 цаг хүртэл хүчинтэй гэж худалдагчид хэлээд ажил дээрээ очив. 2 цаг 30 минутад худалдагч надруу утасдаж "Менежер таны заасан ноосон пальтог 250 доллараар худалдахыг зөвшөөрлөө" гэв. Худалдагч маш их гайхсан нь "Бүхний тухай хэлэлцэн тохирч болно гэдгийг мэддэггүй байсан бололтой".Цаасан дээр бичсэн үнээс бүүай. Түүнийг үзэг, харандаагаар бичсэн учир арилгаад, оронд нь өөрт ашигтай тоо тавьж болно. Гол нь саналаа хэлэхээс бүү ай.

Энэ хуулийг яаж нэн даруй хэрэглэх вэ?

1. Өнөөдрөөс эхлэн худалдагчийн хэлсэн үнийг өөртөө ашигтайгаар буулгах санал тавь. Хүмүүс өөртөө ашигтай үнэ нөхцлийг хэлдэггүй нь татгалзсан хариу авна гэдгээс айдаг юм. Энэ айдсыг давах цорын ганц арга бол айдастайгаа тэмцэх .
2. Өөртөө ашигтай үнээр наймаа хий. Эелдгээр, нөхөрсгөөр, итгэлтэй гуй. Заавал гуй. Та өөртөө итгэлтэй байвал худалдагч бууж өгнө.

Итгэлийн хууль

Таны чин сэтгэлээсээ итгэж байгаа зүйл амьдралын чинь бодит байдал болно. Та ямагт өөрийнхөө итгэл үнэмшлийн дагуу, өөрийнхөө талаарх үзэл бодлынхоо дагуу амьдардаг. Таны үзэл бодол бол өөртэй нь үл нийцэх мэдээллүүдийг шүүдэг шүүлтүүр мөн. Т ахарж байгаа бүхэндээ итгэдэггүй, харин итгэж байгаа зүйлээл хардаг. Та итгэхээр шийдсэн зүйлтэй чинь зөрчилдөх мэдээллийг няцаадаг.

Хэрэв танд сайтар цэгнэн бодож шийдвэр гаргахад хангалттай мэдээлэл байхгүй бол хүмүүс болоод үйл явдлын талаар дүгнэлт хийхгүй байх нь амжилт олох хамгийн үр ашигтай арга юм. Ялангуяаөөрийнхөө талаар, өөрийнхөө авъяас чадварын талаар яаран дүгнэлт хийх хэрэггүй. Өөрийнхөө тухай таны төсөөлөл хуурамч байж болно. Танд байгаа хамгийн муу үзэл бодол бол "Хязгаарлагдмал үзэл"юм. Миний боломж ямар нэг зүйлээр хязгаарлагдмал гэж бодох нь үүний илрэл юм. Жишээлбэл та өөрийгөө бусдаас дутуу авъяастай гэж бодож болох юм. Та өөрийг өөд утуу үнэлж, өөрийнхөө авах ёстай зүйлийн өчүүхэн хэсгийг авдаг хамгийн их дэлгэрсэн төөрөгдөлд орж болно .
Энэхүү хязгаарлагдмал үзэл бол таны чадавхийг боогдуулагч тормоз гэсэн үг. Таны үйлдэл бүхэнд ийм үзэл саад болно. Энэ тормоз хувийн амжилтынхоёрголдайсанэргэлзээ, айдас хоёрыг төрүүлнэ. Энэ хоёр дайсан ухаалаг бөгөөд зоригтой алхам хийх шаардлагатай үед таны гарг амжина. Тиймээс та өөрийгөө ямар нэг зүйлээр дутуу дулимаг гэсэн бодлыг толгойноосоо үлдэн хөөх ёстай. Бусдын хийж чадсан зүйлийг би чадна, миний боломжид ямарч хязгаар байхгүй гэсэн зарчим таны амьдралын тулгуур зарчим байх ёстой .

Энэ хуулийг яаж нэн даруй хэрэглэх вэ ?

2. Оюун ухаанаа эргэлзээ айдас хоёроос чөлөөл. Надад чадахгүй юм гэж байхгүй гэж итгэ. Хэрэв чадахгүй гэж яг таг мэдэж байгаа бол амжилтад хүрнэ гэж мөрөөдөх хэрэггүй биздээ. Танд мөнгө, авъяас, мэдлэг шаардлагатай хэлхээ холбоо байвал та юу хийхээр шийдэх вэ? Хэн бол юутай болох вэ?
3. Өөрийг чинь хөдөлгөхгүй байгаа буруу үзэл бодлоо хая. Энэ талаар ихэнх хүмүүс алддаг юм. Тийм хүмүүс мэддэг чаддаг хүнээс тодорхой мэдээлэл авах шаардлагатай. Өөрийнхөө сайн мэддэг, санаа бодлыг нь сонсдог хүндээ хандаж надад хүч бололцоогоо нээн ашиглахад саад болж буй буруу үзэл бодол байна уу гэж асуу

























































Лекц 14

Төсөл бичих аргачлал


Төслийн хураангуй :Энэ хэсэгт төслийн зорилго, хүлээгдэж буй үр дүн, бүтээгдэхүүн үйлчилгээ, хөрөнгө оруулалт, оролцогчдын тухай мэдээллийг хураангуйлан товч тодорхой бичих бөгөөд нэг хуудсанд багтаж байвал зохимжтой юм. Дараах асуултанд хариу өгөхүйц нэгээс хоёр өгүүлбэр байхад хангалттай.
Үүнд:
• Төслийн нэр
• Төслийг хэрэгжүүлэгч
• Төсөл хэрэгжих байршил
• Төслийн зориулалт, хэрэгцээ
• Төслөөс гарах үр дүнгийн тойм
• Оролцогчид(Төсөл хэрэгжүүлхэд хамтран ажиллах байгууллага, мэргэжилтэн,санхүүжүүлэгч, хандивлагч, нийлүүлэгч, түншүүд)
• Төсөлд шаардагдах хөрөнгө оруулалт(өөрөөс болон төслөөс)

Танилцуулга : Төслийг санаачлагч, хэрэгжүүлэгч болон захиалагч байгууллагын тухай мэдээллийг агуулдаг. Үүнд төслийг хэрэгжүүлхэд оролцох хүмүүсийн мэргэжил, мэргэшил, ур чадвар, туршлага итгэл үнэмшил,алдар хүндийн хувьд энэ ажлыг бусдаас илүү гүйцэтгэх чадвартай гэж үзэж байгаа тухай өгүүлнэ.

Хэрэгцээ ба шаардлага :Энэ хэсэгт тухайн төслийн үндэслэл, хэрэгцээ шаардлагыг тодорхойлхын зэрэгцээ тулгамдсан бэрхшээлтэй асуудалыг хэрхэн шийдвэрлэхийг зорьсон, төслийн гол зорилго нь байгууллагын зорилго, зорилттой уялдаж буй тухай өгүүлнэ

Зорилго үр дүн :Оролцогчид энэ хэсгээс төслийн гол зорилго, түүнийг хэрэгжүүлэх зорилтууд, үр дүнгийн тухай тодорхой төсөөлөлтэй болдог. Төслийн зорилго нь чухам юуны төлөө энэ ажлыг гүйцэтгэх хэрэгтэй болсон хүлээгдэж буй үр дүнгийн талаар мэдээлэл өгөх агуулагатай юм. Төслийн зорилт нь төслийг хэрхэн гүйцэтгэх үйл ажилагааны хамрах хүрээний талаар мэдээлэл өгдөг. Төсөл хэрэгжсэний үр дүнд тухайн байдалд ямар өөрчлөлт бий болох вэ гэдэг нь энэ хэсэгт тодорхой харагдаж байх ёстой.

Төсөв зохиох :Тухайн төслийг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай хөрөнгийн эх үүсвэрийн тухай бүх мэдээллийг энэ хэсэгт тусгана. Энд төслийн хүрээнд хийх ажил, үйл ажиллагааны бүх зардлыг жагсааж, дараахь асуултын хариулт бэлтгэсэн байвал зохино. Үүнд :

• Ямар хэмжээний санхүүжилт хэрэгцээтэй байгаа
• Санхүүжилтийн үлдэж буй хэсгийг ямар эх үүсвэрээр олох
• Хөрөнгө чухам юунд зарцуулагдах тухай мэдээлэл байна.

Төсөл үргэлжлэх хугацаа ба төслийн баталгаа : Энэ хэсэгт тухайн төслөөр олсон амжилтаа бататгах, үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэхийн тулд санхүүгийн ямар арга, эх үүсвэр ашиглах тухайгаа тайлбарлана. Үүндээ тухайн төсөл дууссаны дараа энэхүү ажил, санаачилгыг дэмжих нөөц бололцоо бий, бас цаашид ч олдоно гэдгийг нотлох ёстой














Лекц 15

Шинэ бизнес эрхлэгчид


Авьяас, мэдрэмж: Авьяас, мэдрэмж гэдэг нь та өөрийн гэсэн бизнестэй байх оргилсон хүсэлтэй бизнес эрхлэх төрөлхийн авъяастай байх ёстой. Хэрэв эрхлэх гэж буй бизнестээ хайртай бол зорилгодоо хүрэх нь гарцаагүй.

Танд сэтгэл өөрөөс этгэл хангалуун байж чадахгүй, баяр баясгалан авчирдаггүй тийм бизнес эрхлэх цаг хугацаа амьдралд байхгүй, учир нь амьдрал хэтэрхий богинохон. Сайн эсвэл муу байхаас үл шалтгаалан хүн дуртай зүйлдээ өөрийгөө зориулж чаддаг

Оюуны чадвар: Боловсролын зохих ёсны диплом, гэрчилгээ чухал хэдий ч аж ахуй эрхэлж буй хүний" оюуны чадвар " нь сургуулийн боловсролоор сурч мэдсэн зүйлээс хавьгүй их өргөн утгатай. Амжилтанд хүрсэн аж ахуй эрхлэгч болохын тулд эхлэхээр төлөвлөж байгаа бизнесийг хөтлөн явуулах мэдлэгтэй байх ёстой

Мөн аж ахуй эрхэлж буй хүнд зайлшгүй байх ёстой оюуны чадвар бол амьдралын хар ухаан, зохих туршлага хоёр юм. Хэрсүү, болгоомжтой байдал, эхнээс нь дуустал харж хандах, жижиг гэлтгүй зүйлд анхаарал тавьдаг байх нь маш чухал .

Хөрөнгө: Хамгийн наанадаж эхний жилийн бэлэн мөнгөний урсгалын хэрэгцээг эерэгээр хангаж чадахуйц эхлэлийн мөнгө хэрэгтэй

Тэр нь бизнестээ таны оруулж буй мөнгөнөөс гадна тодорхой хэмжээний нэмэлт бэлэн мөнгө байх болно .

Бизнесүүдийн олонхи нь маш бага хүрээнд маш бага хөрөнгөөр эхэлж болдог. Дараа нь бизнес өргөжихийн хэрээр та туршлага хуримтлуулж таны бизнесийн бэлэн мөнгөний урсгалын хэрэгцээ өсөх хэрэгцээ гар чирнэ. Зарим тохиолдолд та эхний үед өөрөө бүх зүйлийг хийж болох учраас бусад хүмүүсийг хөлслөн авч ажиллуулахад мөнгө шаардлагагүй байж болох юм

"Өөрөө хийх" нь бизнесийнхээ талаар сурч, мэдэх хамгийн сайн арга зам бөгөөд хожим та ажлаа бусдаар хийлгэхэд илүү их зүйлийг мэддэг, чаддаг болсон байна. Та бизнестээ хэдий хэрийн хөрөнгө оруулалт хийхэд хязгаар тогтоосноор эрсдэлийг удирдаж, хянаж чадна.

Бизнес эрхлэхийг үнэнээсээ хүсч байнауу гэдгээ шийдэх: Таөөрийнхөө хөрөнгийг зарим хэсгийг (гэхдээ бүгдийг нь биш гэж найдаж байна) эрсдэлд оруулах болно. Ажилдаа улайрч, амьдралын хэвийн хэмнэл алдагдан, гэр бүл, аятай тохитой амрах цагаасаа хугаслан ажилдаа зориулдаг болно. Үүгээрээ та эрсдэл хүлээж байгаа юм. Мөн бусдын ажилтан нь байсан үедээ орж үзээгүй ихээр стрессд орж болох юм.

Ямар бизнесийг хаана эхлэхээ шийд: Хэрэв танд аж ахуй амжилттай эрхэлж чадах хүний шинж чанар байгаа гэж үзээд, бизнес эхлэхээр үнэхээр шийдсэн бол ямар бизнес та хаана хийхээ шийдэх хэрэгтэй.

Бизнестээ бүх цагаа зориулж эсвэл ажлын хажуугаар хийхийн алин болохыг шийдэх: Ажлын хажуугаар бизнес эхэлж эрхлэхэд зарим нэгэн давуу талтай боловч нөгөө талаас зарим нэгэн дутагдалтай тал бас бий. (Та одоогийн эрхэлж буй ажлаа хийхийн зэрэгцээ илүүгарсанцагаабизнестээзориулахболно.) Ажлын хажуугаар бизнес эрхлэхийн давуу талаас эрсдэл нь илүү байдаг.

Та амьдралаа залгуулж буй зүйл, түүнийдотортэтгэвэр, эрүүлмэндийнболон амралт зэрэг бусад хөнгөлөлтийг нэг дор битгий үгүй болго.

Хэрэв та ажил болон бизнесээ тэс өөр хоёр ертөнц болгон ангилж сонирхолын зөрчилдөөнийг тодорхой салгаж чадвал таны бүтэн орон тоогоор ажиллаж буй ажилд хор уршиг гарахгүй.

Ажлын хажуугаар хийх дараахь төрлийн бизнес сонговол таны орон тооны ажилтай сонирхолын хувьд зөрчилдөхөөс зайлс хийж болох юм. Үүнд: зөвхөн ганц төрлийн бүтээгдэхүүн, үндсэн хөрөнгө, тусгай зориулалтын хүнсний зүйл, е-худалдаанууд эсвэл шууд маркетинг, гэр бүлийн бизнес гэх мэт.

Гэр бүлийн бизнес эрхлэх нь асар олон давуу талтай. Таныг ажил дээрээ байх хооронд таны гэр бүл таны бизнесийг явуулж байх болно. Танд хэдийнээ бүрдсэн байгууллагын зохион байгуулалтын бүтэц байгаа гэсэн үг. Та хүүхдүүддээ бизнес эрхлэх хэрхэн ашигтай болохыг зааж өгч болно.

Ажлын хажуугаар бизнес явуулахын дутагдалтай тал байдгийг бас харгалзаж үзэх хэрэгтэй: Ажлын хажуугаар эрхэлж буй бизнестээ цагаа зориулах хандлага ажиглагддаг. Ингэвэл та ажил олгогчдоо шударга ажиллахгүй байна гэсэн үг, ямарч тохиолдолд ингэж болохгүй.(Таныг ажлаа хийж байхад яаралтай асуудал гарлаа гэхэд орлож чадахуйц танай гэр бүлийн гишүүн эсвэл итгэлтэй хүн таны бизнес дээр байж болох юм.) Та ажил олгогчтойгоо өрсөлдөхтэй холбоотой бас нэг хүндрэл гарч ирнэ. Энэ нь зөв зүйтэй зүйл биш. Та өөрөө дарга байсан бол таны ажилтан ийм зүйл хийвэл танд ямар сэтгэгдэл төрүүлэх эсвэл та ийм ажилтантайгаа яаж харьцах байсан тухай бодож үзээрэй. Аливаа нэгэн зөрчилдөөн таны үндсэн ажил болон ажлын хажуугаар эрхэлж буй бизнесийг нураа хболно. Ажлын хажуугаар бизнес эрхлэх үед хэт их ажиллах, оюун санааны болон бие бялдарын хувьд ихээхэн ядарч болох юм.

Стратеги сонгох Сэтгэгдлээ хуваалцах: Миллард МакАдам Идэвхитэй манлайлал "Төлөвлөж чадахгүй байгаа бол хийж чадахгүйн шинж” гэсэн үг байдаг.Буруу бизнес сонгох нь Шинээр бизнес эрхэгчдийн хийдэг гол алдаа байдаг. Дараахь шалгах жагсаалт зөв бизнесээ сонгоход тань туслах болно: Зөвхөн танд зориулагдсан мэт тийм бизнес гарч ирэх хүртэл хүлээ. Боломжийг алдлаа гэж танд шийтгэл ноогдохгүй. Сонголт хийх явцад олон төрлийн төлөвлөлт хийх, туршлага болон гүн гүнзгий мэдлэг шаардах бөгөөд эдгээр нь таныг амжилтанд хүргэх амин чухал гол зүйл мөн.

Дэндүү төвөгтэй байх тийм бизнесрүү бүү ороорой. Харайхдаа нэг тохой саадыг сонгохуу эсвэл долоон тохой саадыг сонгож хүчээ барж, харайж чадахгүй өнгөрөхүү гэдгээ эхлээд тодорхойлох нь дээр. Урт хугацааны турш эдийн засгийн боломж, чадавхитай байх бизнесийг олж тогтоохыг хичээ.

" Шайба одоо байж байгаа газар руу биш, хаана очих байран дээр оч "( Өнөөдрийг уушгийг бус маргаашийн өөхний талаар бод) гэсэн Уин Грецкийн зөвлөлгөөг дага.

Анзааралгүй өнгөрөөснөөс том алдаа гаргаж болох юм. Энэ нь таны хамар дороо байгаа боломжийг олж харалгүй алдсан байж болох юм. Өнөөдөр, бас маргаашийн зах зээлдээр өргөжин тэлэхүйц тийм бизнесийг хай. Вол-Март ,Хоум Депот шиг том дэлгүүрүүд үйлчлүүлэгчиддэ эөргөн сонголт, илүү хямд үнэ санал болгох болсон учраас жижиглэн худалдаааны олон жижиг дэлгүүрүүд бизнесгүй болж байна.

Америкийн түүхэнд хамгийн амжилттай бизнесийг сонгож авч чадсан Беркшаер-Хатавей Корпорацийн тэргүүн Варрен Буффетийн зөвлөлгөөг дага: Ноён Буффет "хэрэглэгчдийн монополи эрх"- дээр тулгуурлаж, үнэ тогтоох эрх дарх, түүнчлэн урт хугацааны турш урьдчилан харах боломжтой бизнес хайдаг байна. Тэдгээрийн жишээ нь: Сииз, Кандиз, Кока Кола болон Жиллет сахлын хутга гэх мэт. Энэ философийг та бага зэрэг өөрчлөнөөрийнхөөбизнестбуулгажчадахуу? Зайлсхийвэл зохих бизнес бол "өргөн хэрэглээнийх" юм. Энэ бизнест зөвхөн үнээр өрсөлдөх ёстой бөгөөд оршин тогтнохын тулд та зардлаа хамгийн доод хэмжээнд барих шаардлагатай болдог. Ноён Буффет "өргөн хэрэглээний төрлийн бизнест та тэнэг өрсөлдөгчөөсөө огт дээрдэх юмгүй нэгэн байна" гэж хэлсэн байдаг. Үйлчилгээний төрлийн ихэнх бизнесүүд өөрсдөө үнээ тогтоох эрх дархтай байдаг. Өөрийнхөө мэддэг бизнест мөрий тавьж болохоор байхад мэдэхгүй бизнесээр мөрий тавьж болно гэжүү? Хэрэв та ямар нэгэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхээр зэхэж байгаа бөгөөд уг бүтээгдэхүүнийг ба газардлаар үйлдвэрлэх нийлүүлэгчид гэрээлэн гүйцэтгүүлэхийн давуу болон сул талын бодож үзээрэй.

Өөрөөр хэлбэл" Үйлдвэргүй корпораци" байгуулах тухайбодногэсэнүг. " Үйлдвэргүй корпораци" гэдэг нь үйлдвэрлэл болон баглаа боодлын гэрээгээр гүйцэтгүүлдэг компани юм.

Анхаарах асуудлууд : Сэтгэгдлээ хуваалцах: София Гарсиа A-Z Glass Компани "Энэ бизнесийн тэргүүн эгнээнд явахын тулд гарч байгаа ажил бүрийг хийх шаардлагатай болно." Яаруу, хөнгөн хуумгай байдал Бизнесээ сонгох шинжилгээ хийсний дараа өөртөө хэт их итгэх, бардамнах, омгорхох сэтгэлийг тэвч. Сөрөн, муу талыг нь сонсохоос бүү ай, түүнийг эртнээс ойлгож, амсах нь дээр.

Бодитой ханд. Өндөр орлого, ашиг хонжооны тухай бодож ухаанаа бүү алд. Хэрэв зөв бизнесээ сонгож чадвал, хэрэв тухайн бизнесээ эхлэхээс өмнө бүх талыг нь мэддэг, ойлгодог байвал тэрхүү ашиг, өгөөж өөрөө ирэх болно.

Хийх шаардлагатай ажлууд Нэг зүйлийг дахин дахин өөртөө давтаж хэлэхэд буруудахгүй байх: Хамгийн түгээмэл бөгөөд хамгийн их зардал гаргадаг зүйл бол зөв бизнесээ олж эхлэхгүй байх. Зөв бизнесээ олоход зүрх сэтгэлээ сонсож, чин хүслээрээ шийдэх хэрэгтэй.

Хэрэв та ямар бизнес эрхлэхээ шийдээгүй байгаа бол дараахь зүйлийг хий: Нэг цаасны хамгийн дээд мөрөнд ямар бизнесийн үйл ажиллагаа эрхлэх гэж байгаагаа бич (энэ нь гарчиг болох юм). Өөр нэг цаасан дээр өөрийнхөө сонирхож байгаа бизнесийг бич. Үүнийг тус тусад цаасан дээр бич. Мөн тэр цаасан дээрээ тухайн үйл ажиллагаатай холбоотой аль болох олон бизнесийг бодож олоод жагсаан бич.

Мөн тэр цаасан дээрээ тухайн үйл ажиллагаатай холбоотой аль болох бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг жагсаан бич. Өөрийнхөө уран сэтгэмжээ дайчилж, өөрөө хийж чадах бүтээгдэхүүн үйлчилгээг бич. Ядарч арга тасарсан үедээ эрхэлж болох бизнесүүдийг жагсааж бич (аль нэг нь танд тохирох ч юм билүү). Зарим нэгэн жишээ дурьдвал, барьцаалан зээлдүүлэх газар, авто засварын газар эсвэл даавууны дэлгүүр.