Банкны Менежмент

Ëåêö1                  

Áàíê, áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà

           Áàíê íü ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷ áàéãóóëëàãûí õóâüä áóñäûí õºðºíãèéí ñóë ÷ºëººòýé õýñãèéã õóðèìòëóóëàí õàäãàëæ, ººðèéí íýðèéí ºìíººñ çýýë îëãîõ áîëîí õóóëèéí ýòãýýä¿¿äèéí õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîîã õèéõ çýðýã ¿íäñýí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà þì.

 Áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà íü ººðèéí ãýñýí ºâºðìºö îíöëîãóóäòàé:

1.    ¯éë àæèëëàãàà íü áèçíåñèéí áóñàä áàéãóóëëàãààñ èë¿¿ ºðãºí õ¿ðýýã õàìàðäàã áºãººä ò¿¿íèé ¿éë àæèëëàãàà, ¿ç¿¿ëýõ íºëºº íü çºâõºí òóõàéí áàíêíû õàðèëöàã÷äààð òîãòîõã¿é íèéò ýäèéí çàñàã, õ¿í àìûí àìüäðàëûí òºâøèíä íºëººëíº.

2.    Òºðèéí ìºíãºíèé áîäëîãî áàíêààð äàìæèí õýðýãæäýã.

3.    Äýýðõ îíöëîãóóäààñ õàìààð÷ íýã òàëààñ ò¿¿íèé ¿éë àæèëëàãààíä òºðèéí ç¿ãýýñ òîäîðõîé çîõèöóóëàëò õèéæ áàéäàã, íºãºº òàëààñ îëîí ò¿ìýí ¿éë àæèëëàãààã íü áàéíãà àíõààð÷ õÿíàæ áàéäàã.

4.    Áàíê íü ìàòåðèàëëàã ¿éëäâýðëýë ýðõýëäýãã¿é.

5.    Õàðüöàíãóé ºíäºð ýðñäýëòýé áàéíà.

6.    Áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà õºðºíãèéí èõýíõ íü áóñäûíõ áàéäàã.

7.          Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä, ò¿¿íèé õàðèëöàã÷äûí èòãýë ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé áàéíà.

           Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû õàìãèéí ãîë çîðèëãî íü õóâü íèéë¿¿ëýã÷èä áîëîí õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷äèéí õºðºíãèéã àðâèæóóëàõ ÿâäàë áàéäàã.

           Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíààñ îëæ áóé îðëîãûã

·         Õ¿¿ãèéí îðëîãî

·         Õ¿¿ãèéí áóñ îðëîãî

·           Åðäèéí áóñ îðëîãî ãýæ àíãèëäàã.

           Õ¿¿ãèéí îðëîãî íü áàíêíû áóñäàä çýýëä¿¿ëñýí çýýëèéí õ¿¿ áîëîí ¿íýò öààñíû õºðºí㺠îðóóëàëòûí õ¿¿ãýýñ îëîõ îðëîãóóä áàãòäàã.

           Õ¿¿ãèéí áóñ îðëîãî ãýäýã íü áóñàä ¿éë àæèëëàãààíààñ îðæ èðýõ îðëîãî, øèìòãýë, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëñíèé õºëñ ãýõ ìýò îðëîãóóä îðäîã.

           Åðäèéí áóñ îðëîãî ãýäýã íü áàíêíû áàéãóóëëàãàä áàéíãà òîõèîëääîãã¿é, ãýíýòèéí ¿éë ÿâäëààñ îðæ èðýõ îðëîãî þì.

Æíü: Íàéäâàðã¿é àâëàãàä òîîöîí á¿ðòãýñýí çýýë ãýíýò ýðãýí òºëºãäºí îðæ èðýõ ãýõ ìýò.       

  Áàíêíû áàéãóóëëàãûí íèéò çàðäëûã:

Ø        Õ¿¿ãèéí çàðäaл

Ø   Õ¿¿ãèéí áóñ çàðäàë

Ø       Åðäèéí áóñ çàðäàë

           Õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýð îëæ áýëòãýõòýé õîëáîãäîí ãàð÷ áàéãàà õàäãàëàìæ áîëîí áàíê õîîðîíäûí çýýëèéí õ¿¿ çýðýãò òºëæ áàéãàà ìºíãºí çàðäëûã õ¿¿ãèéí çàðäàë ãýíý.

           Õ¿¿ãèéí áóñ çàðäëóóä ãýäýã íü áàíêíû áóñàä ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäîí ãàð÷ áàéãàà çàðäàë.

           Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä áàéíãà ãàðäàãã¿é ãýíýòèéí, îíöãîé øèíæòýé çàðäëûã åðäèéí áóñ çàðäàë ãýíý.

         Áàíêíû áèçíåñ îíöãîé áàéäàã ó÷ðààñ ò¿¿íä òîõèîëääîã ýðñäë¿¿äèéã:

1.    Òºëáºð ò¿ðãýí ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðûí ýðñäýë:

      Ýíý íü õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã àêòèâò áàéðøóóëàõäàà íººö áîëîí õºðºíãèéí áàéðøëûí õàðüöààã àëäàãäóóëñíààñ õàðèëöàã÷äûí àíõíû øààðäëàãààð òºëáºð ã¿éöýòãýæ ÷àäàõã¿é áîëñíûã õýëíý. Ýíý ýðñäëýýñ õàìãààëàõ ãîë àðãà íü òºâ áàíêíààñ òàâèãäàõ çààâàë áàéëãàõ íººöèéã áàéãóóëæ àæèëëàõ, õºðºíãèéí òîäîðõîé õýñãèéã ò¿ðãýí áîðëîãäîõ àêòèâààð á¿ðä¿¿ëýõ áóþó àêòèâûí îíîâ÷òîé õàðüöààã áèé áîëãîõ ÿâäàë þì.

2.    Çýýëèéí ýðñäýë:

      Áàíê òîäîðõîé õóãàöààãààð îëãîñîí çýýë íü ýðãýí òºëºãäºõã¿é áîëñîí ¿åä ó÷ðàõ ýðñäëèéã çýýëèéí ýðñäýë ãýíý. Áàíê áîðëóóëàëòàà íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä èõ õýìæýýíèé çýýë îëãîäîã. Èíãýæ çýýë èõñýõ òóòàì ýðñäýë íýìýãääýã. Ýíý ýðñäëýýñ õàìãààëàõûí òóëä çýýëèéí ÷àíàðûã äýýøë¿¿ëýõ õýðýãòýé.

3.    Õ¿¿ãèéí ýðñäýë:

      Çàõ çýýë äýýð õ¿¿ãèéí òºâøèíä ººð÷ëºëò îðñíîîñ àêòèâ, ïàññèâò íºëººëºõ áîëîí çýýëèéí õ¿¿ã çºâ òîãòîîãîîã¿éãýýñ ó÷ðàõ ýðñäëèéã çýýëèéí õ¿¿ãèéí ýðñäýë ãýíý. Ò¿¿íýýñ õàìãààëàõäàà çýýëèéí õ¿¿, ìºíãºíèé õàíøíû ººð÷ëºëò, õàðèëöàã÷èéí òºëáºðèéí ÷àäâàð ãýõ ìýò õ¿¿íä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëèéã íàðèéí çºâ òîîöîîëîõ íü ÷óõàë.

4.    Õºðºíãèéí ýðñäýë:

      Áàíê íü çýýëèéí áîëçîøã¿é àëäàãäëààñ õàìãààëàõ ñàíã íºõºæ ÷àäàõóéö õýìæýýíèé ººðèéí õºðºíãºòýé áàéõ øààðäëàãàòàé áºãººä ¿¿íèéã àíõààð÷ àæèëëààã¿éãýýñ äàìïóóð÷ áîëíî. ¯¿íèéã õºðºíãèéí ýðñäýë ãýíý.

               

 Ìºí áàíêèíä ººð ýðñäë¿¿ä áàéäàã.  ¯¿íä:

Ø  Áàíêíû àæèëòíû õàðèóöëàãà, ìýäëýã ÷àäâàð ñóë áàéäàë áîëîí òýäíèé øóäàðãà áóñ áàéäëààñ áîëæ àëäàà ãàð÷ áîëíî.

Ø    Ýäèéí çàñàã, óëñ òºðèéí òîãòâîðã¿é áàéäëààñ øàëòãààëæ óëñ òºðèéí ýðñäýë ¿¿ñíý.

Ø    Âàëþòûí õàíøíû ººð÷ëºëòººñ áîëæ ýðñäýë ¿¿ñ÷ áîëíî.

Áàíêíû õÿëáàðøóóëñàí áàëàíñ.

Áàëàíñ

                    Àêòèâ                                            Ïàññèâ

                   Íººö                                             Õàäãàëàìæ

                   Çýýë                                              Õàðèëöàõ

                   Õºðºí㺠îðóóëàëò                        Áàíê õîîðîíäûí çýýë

                   ¯íäñýí õºðºí㺠                           ªºðèéí õºðºíãº

      Ïàññèâ òàëä õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýð áîëîí áóñäàä òºëºõ ºð, àêòèâ òàëä õºðºíãèéí áàéðøèë áîëîí áóñäààñ àâàõ àâëàãà òóñãàãääàã.

Ëåêö2                 

Òºâ áàíêíû çîðèëãî ¿éë àæèëëàãàà

            Óëñûí õýìæýýíä òºðèéí ìºíãºíèé áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõ ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûã òºâ áàíê ãýíý. Òºâ áàíê ã¿éëãýýíä ìºí㺠ãàðãàõ ýìèññèéí îíöãîé ýðõ ýäëýíý. Ò¿¿íèé ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ íü Çàñãèéí ãàçàð, àðèëæààíû áàíê áàéäàã.

            Ýäèéí çàñãèéí òîäîðõîé õ¿ðýýíä áèå äààñàí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ, óëñ îðíûõîî ìºí㺠çýýëèéí áîäëîãûí çîðèëãî ÷èãëýëèéã áèå äààí òîäîðõîéëäîã áàíêûã Çàñãèéí ãàçðûí õàðààò áóñ òºâ áàíê ãýíý.

            Çàñãèéí ãàçðûí óäèðäëàãûí äîîð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ, Çàñãèéí ãàçðûí òîäîðõîéëñîí ìºíãºíèé áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýã÷ áàíêûã õàðààò áàíê ãýíý.

           Çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñàãòàé îðíóóäûí òºâ áàíê íü:

         ¯íäýñíèé ìºíãºí òýìäýãòèéí õàíøûã òîãòâîðòîé áàéëãàõ

         Ìºí㺠çýýëèéí áîäëîãûã òîäîðõîéëîõ

         Àðèëæààíû áàíêíû ¿éë àæèëëàãààã õÿíàæ çîõèöóóëàõ

         Áàíê áîëîí çàñãèéí ãàçðûí áàíêíû ¿¿ðã¿¿äèéã ã¿éöýòãýæ áàéíà.

      Ìîíãîë óëñûí òºâ áàíê íü Ìîíãîë áàíê áºãººä 1991.05.01 áàòëàãäñàí Òºâ áàíêíû õóóëèéí äàãóó ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã, çàñãèéí ãàçðààñ õàðààò áóñ áàíê þì. Ìîíãîë áàíê äàðààõ ¿éë àæèëëàãààíóóäûã ÿâóóëäàã.

1)         Ìºíãºí òýìäýãòèéí  çîõèñòîé á¿òöèéã õàíãàõ çîðèëãîîð ìºíãºí òýìäýãò ãàðãàõ, òàòàí àâàõ, ¿éëäâýðëýõ, õàäãàëàõ, òýýâýðëýõ, íººöèéã áèé áîëãîõ, ñîëèõ, óñòãàëæèëòûã ýðõëýí çîõèîí áàéãóóëíà.

2)         ¯íýò öààñ ãàðãàæ ò¿¿ãýýðýý äàìæóóëàí õ¿¿ãèéí áîëîí ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëòèéã õÿíàõ íýãäñýí áîäëîãî ÿâóóëíà.

3)         Óëñûí ¿íýò ìåòàëë, âàëþòûí íººöèéã ººðºº áîëîí ýðõ îëãîñîí áàíêààðàà äàìæóóëàí õàäãàëàõ.

4)         Àðèëæààíû áàíê áàéãóóëàõ çºâøººðºë îëãîõ, òºëáºðèéí ÷àäâàðûã íü õàíãóóëàõ, çºâøººðëèéã íü õ¿÷èíã¿é áîëãîõ, ä¿ðýì æóðìûí õýðýãæèëòèéã øàëãàõ çàìààð ¿éë àæèëëàãààã íü çîõèöóóëæ õÿíàëò òàâèíà.

5)         Çàñãèéí ãàçðûí äàíñûã ººð äýýðýý áàéðøóóëæ òºëáºð òîîöîîã íü õèéõ çàìààð çàñãèéí ãàçðûí çóó÷ëàã÷èéí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýíý. Çàñãèéí ãàçðûí ¿íýò öààñûã õóäàëäàí àâàõ, áîðëóóëàõ, ãàäààä òºëáºð òîîöîîã íü õèéõ .

6)         Òºãðºãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõûí òóëä àðèëæààíû áàíêíû áóñäàä çýýëä¿¿ëæ áàéãàà çýýëèéí õýìæýýã õÿçãààðëàõ îíöãîé ýðõ ýäýëäýã.

7)         Àðèëæààíû áàíêóóäûí çààâàë áàéëãàõ íººöèéí õýìæýýã òîãòîîæ ìºðä¿¿ëíý. Îäîîãèéí æóðìààð çààâàë áàéëãàõ íººö 14%, ò¿¿íèé 50%-èàñ äîîøã¿éã Ìîíãîë áàíêèíä òºâëºð¿¿ëäýã.

8)         Àðèëæààíû áàíêèíä çýýë îëãîíî.

9)         Âàëþòûí õàíøíû áîäëîãûã áîëîâñðóóëíà.

10)      Áàíê õîîðîíäûí òºëáºð òîîöîîã ã¿éöýòãýíý.

           Òºâ áàíêíû õóóëèíä çààñíààð Ìîíãîë áàíêèíä äàðààõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõûã õîðèãëîäîã.

Ø  Èðãýí õóóëèéí ýòãýýäýä ñàíõ¿¿ãèéí áóöàëòã¿é òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ

Ø  Àøèã îëîõ çîðèëãîîð õºðºí㺠õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ

Ø   Çàñãèéí ãàçàð áîëîí áàíêíààñ áóñàä õóóëèéí ýòãýýäèéí ìºíãºí õºðºíãèéã õóðèìòëóóëàí õàäãàëàõ, òºëáºð òîîöîî õèéõ, çýýë îëãîõ

Ø    Õóóëèéí ýòãýýäèéí ä¿ðìèéí ñàíä õóâü îðóóëàõ

            Ãýõäýý ýíý çààëòàä ººðèéí àæèëòàíä òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ, àâëàãà áàðàãäóóëàõ çîðèëãîîð õºðºí㺠õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ, ìºíãºíèé áîäëîãîòîé õîëáîîòîéãîîð áàéãóóëëàãûí õóâüöààã ººðèéí õºðºíãèéí 3%-ñ èë¿¿ã¿é õýìæýýãýýð ýçýìøèõ çýðýã õàìààðàõã¿é.

            Ìîíãîë áàíê íü ÓÈÕ-ä ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð óëèðàë òóòàì, ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãàà æèë á¿ð òàíèëöóóëíà.

            Ìîíãîë áàíê íü ÓÈÕ-ä ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð óëèðàë òóòàì, ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãàà æèë á¿ð òàíèëöóóëíà.

            Ìîíãîë áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí íü óëàìæëàëò ºðòãèéí àðãà÷ëàëûí ñóóðèí äýýð áýëòãýãäñýí áºãººä ¿íäýñíèé âàëþò áîëîõ òºãðºãººð èëýðõèéëýãäñýí áàéíà. Õàðèí ãàäààä âàëþòààð èëýðõèéëýãäñýí ìºíãºí àêòèâ, ïàññèâûã òàéëàí òýíöýëäýý òóõàéí ºäðèéí õàíøààð õºðâ¿¿ëæ òºãðºãººð èëýðõèéëäýã. Ìîíãîë áàíêíû òàéëàí òýíöýë íü:

Ø  Îðëîãî çàðëàãûí òàéëàí

Ø   Ìºíãºí õºðºíãèéí óðñãàëûí òàéëàí

Ø   Íýìýëò òàéëáàð òîäðóóëãààñ á¿ðäýíý.

Лекц 3.           

Арилжааны банкуудын зорилго үйл ажиллагаа тэдгээрт тавих хяналт

Манай арилжааны банк анх байгуулагдахдаа ихэнх төрийн өмчийн дүрмийн сангаа бүрдүүлдэг. Орчин үед арилжааны  банкинд иргэд хувийн өмчөө оруулж хувь нийлүүлэгчээр орж байгаа учир дүрмийн сан нь төрийн ба хувийн өмчийн холимог болж байна. Үүсгэн байгуулагдсаны хэлбэрээр нь :

- Хувьцаат

- Хязгаарлагдмал

-Холимог гэж ангилдаг.

Банкны үйл ажиллагаа явуулах хэлбэр нь нийтийн ба төрөлжсөн гэж ангилдаг. Арилжааны банк хувь нийлүүлсэн хэлбэрээр байгууллагддаг.

Арилжааны банкны удирдлага, зохион байгуулалтын схэм

  

Арилжааны банкууд удирдлагын бүтцээеөрийндүрмээртодорхойлохэрхтэйбайдаг. Иймдарилжааныбанкныудирдлагынбүтэцянзбүрбайдаг, Заримхувьнийлүүлэгчдийнхурлынзаримнь "банкнызөвлөлөөр " удирдланхийдэг.

Хувь нийлүулэгчдийнхурал:

Банкны дүрэм, дүрмийн сан түүнд оруулах өөрчлөлт хувь нийлүүлэгчээр эргүүлж авах банкны удирдагын дотоод болон хянан шалгалтын зохион байгуулалтын бүтэц, эрх үүрэг хариуцлагыг тодорхойлон бүрэн эрхийн хугацааг тодорхойлон бүрэн эрхийн хугацааг тогтоох, банкны жилиин орлого ,зарлагын төсөв, жилиин таплан тэнцэл. зэргийг батална.

Банкны зорилт:

Банкны мөнгө зээлийн бодлогыг тодорхойлох, банкны захирлыг томилох. Салбар төлөөлөгчийн газар байгүулах татан буулгах зэрэг асуудлыг эрхэлнэ.

         Гэтэл зарим банк банкны зөвлөлбайгуулахгүйгээрбанкны захирал нь дараах үүргийггүйцэтгэнэ. Үүнд:

Ø  мөнгөнхөрөнгийгдансандхадгалахтөлбөртооцоохйих,

Ø    Зээл олгох

Ø  Төсвийн орлого, зарлагын шилжүүлэх, Зээл төлбөрийн баталгаа гаргах

         Үнэтметалл, валютыгхудалданавах, хадгалах, хадгалуулах

         Гадад төлбөртооцоохийх

         Үнэтцаасгаргах, худалдах, худалданавах

         Үнэтзүйлсхудалдах

         Хууль тогтоомжоор хорглоогүйбусадгүйлгээ

Ñàíõ¿¿ãèéí õÿíàëòûí ¿¿ðýã íü ïðàêòèê øàëãàëòààð äàìæèã èëýðäýã. Ñàíõ¿¿ãèéí õÿíàëò øàëãàëò íü áèåý äààñàí áàéãóóëëàãààð äàìæóóëàí ìºíãºí õºðºíãèéí òºâëºðñºí áà òºâëºðñºí áóñ ôîíäóóäûí á¿ðäýëò õóâèàðëàëòûí áàéäàëä òàâèãäàæ áàéãàà õÿíàëò þì. Ñàíõ¿¿ãèéí õÿíàëò øàëãàëò ñàíõ¿¿ãèéí áîäëîãûí õýðýãæèëò ò¿¿íèé àðãà õýðýãñëèéí ¿éë÷ëýëèéí ¿ð ä¿íã àâ÷ ¿çýæ ä¿ãíýëò ãàðãàäàã. Ìàêðî ýäèéí çàñãèéí õ¿ðýýíä ñàíõ¿¿ãèéí õàðèëöààíû õÿíàëò øàëãàëòûã òàòâàð, òºñºâ, äààòãàë, áàíêíû õÿíàëòààð òóñ òóñ äàìæóóëàí ÿâóóëíà.

Òàòâàðûí õÿíàëò òàòâàðûí õÿíàëòààð îðëîãî îëæ áàéãàà áàéãóóëëàãà èðãýäèéí òîãòîîñîí õóóëèéí õóãàöààíä òºñºâ òºñâèéí ãàäóóð ôîíäîä õýðõýí òàòàâàð òºëáºð òºëæ áàéãààä õÿíàëò òàâèíà.

Òºñâèéí õÿíàëò Òºñâèéí õÿíàëò íü óëñààñ òºñâèéí îðëîãî çàðëàãûí òýíöâýð îðëîãûí á¿òýö á¿ðýëäýõ¿¿í òºñâèéí äàðààëëûí îíîâ÷òîé õóâèàðëàëò çºð÷èë äîãîëäîëûã àðèëãàõ ¿ð ä¿íã¿é ñàíõ¿¿æèëò ¿ðýëãýí áàéäëûã àðèëãàõàä ÷èãëýíý. Òºñâèéí õÿíàëò íü òºñºâòýé õàðèëöàã÷ áîëîí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýã àâ÷ áàéãàà àæ àõóé íýãæèéí ¿éë àæèëëàãàà õàìààðíà.

Áàíêíû õÿíàëò  Áàíêíû õÿíàëò íü çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí á¿ðäýëò ò¿¿íèé àøèãëàëò, çàðöóóëàëòûí áàéäàë àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãûí êàññûí ¿éë àæèëëàãààã õýðõýí ñàõèæ áàéãàà áàéäàë áýëýí áóñ òîîöîîíû õýðýãæèëòýíä õÿíàëò òàâèõàä ÷èãëýãäýíý.

Äààòãàëûí õÿíàëò Äààòãàëûí ¿éë àæèëëàãààíä õèéãäýõ äààòãàëûí õÿíàëò íü äààòãàëûí ôîíä á¿ðä¿¿ëýõ, çàðöóóëàõ, àøèãëàëò. Äààòãàëûí õàðèëöààíä îðîëöîã÷ á¿ð õÿíàëò òàâüæ àðãà õýìæýýã àâ÷ ÿâóóëíà. Ñàíõ¿¿ãèéí õÿíàëò øàëãàëòàíä ºì÷èéí á¿õ õýëáýðèéí àæ àõóéí íýãæèéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèíà. Ñàíõ¿¿ãèéí õÿíàëò øàëãàëòûã äàðààõ áàéäëààð àíãèëíà.

   Óðüä÷èëñàí õÿíàëò øàëãàëò

   Öàã ¿åèéí õÿíàëò øàëãàëò

   Ã¿éöýòãýëèéí õÿíàëò øàëãàëò ãýæ àâ÷ ¿çíý.

Àóäèòûí õÿíàëò Àóäèòûí õÿíàëò íü àæ àõóéí íýãæèéí áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààã áîëîâñðóóëàíãóé áîëãîõ òºëáºðòýé ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëæ, òàéëàí òýíöëèéã áàòàëãààæóóëàõ àæëûã ýðõýëíý.

Ëåêö 4.                

Áàíêíû ìåíåæìåíòèéí òóõàé îéëãîëò

Áàíêíû áîäëîãî íü þóíû òºëºº, òóõàéí áàíê ÿìàð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ, áàíê ÿìàð á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòòàé àæèëëàõ çýðýã àñóóäëóóä òóñãàãäàõ ¸ñòîé.

̺í áàíêíû áîäëîãîä èðýýä¿éä ýçýìøèõ çàõ çýýë, áàíêíû á¿òýýãäýõ¿¿íèé áàãö, àøèãò àæèëëàãàà, ýðñäýë, áàíêíû ä¿ð òºðõ, èìèæ òóñãàãäñàí áàéõ ¸ñòîé.

¯¿íýýñ ãàäíà áàíêíû áîäëîãîä áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäñýí ÷èãëýë, õýðýãæ¿¿ëýõ óðèà, ãîëëîí ÷èãëýæ àæèëëàõ çàõ çýýëèéí ñåãìåíò, áàíêíû á¿ðýí ýðõ, äîòîîä õÿíàëò, øàëãàëò, áîëîâñîí õ¿÷íèé àñóóäàë, ìýäýýëëèéí ñóâãóóä òóñãàãäñàí áàéõ ¸ñòîé. Áàíêíû ìåíåæìåíò íü á¿õýëäýý áàíêíû áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýãäýíý.

Áàíêíû ìåíåæìåíò íü áàíêíû ìèêðî áîëîí ìàêðî çîðèëãóóäûã õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäëàãàòàé õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã òàñðàëòã¿é õàíãàõ, ¿ð àøèãòàé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä ÷èãëýñýí áàíêíû õîëáîãäîõ ãàçàð õýëòñèéí ÿâóóëæ áàéãàà óäèðäëàãûí îëîí òàëò àðãà õýìæýýíèé íèéëáýð òîãòîëöîî þì.

Áàíêíû ìèêðî çîðèëãîä áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, áàíêíû îðëîãîòîé àæèëëàõ íººöèéã õàíãàëòòàé áàéëãàõ, áàíêíû õàðèëöàã÷äûã õàäãàëàõ ÿâäàë õàìààðàãääàã.

Áàíêíû ìàêðî çîðèëãî íü ¿íäýñíèé ìºíãºí òýìäýãòèéí õàíøèéã òîãòâîðòîé áàéëãàõ, ýäèéí çàñàã äàõü ìàòåðèàëûí áîëîí ìºíãºíèé íººöèéã äýýä çýðãýýð èäýâõæ¿¿ëýõ ÿâäàë áàéäàã.

Áàíêíû ìåíåæìåíòýä ¿íýëãýý ºãäºã øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã äàðààõ áàéäëààð àíãèëíà. ¯¿íä:

Ø  Òîîíû áîëîí ÷àíàðûí

Ø  Áîäèò õèéñâýð

Ø  Àëáàí ¸ñíû áîëîí àëáàí ¸ñíû áóñ

Áàíêíû ìåíåæìåíòèéí ¿íýëãýýíèé òîîí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýä äàðààõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã õàìðóóëæ áîëíî. Òóõàéëáàë:

Ø  Ä¿ðìèéí ñàíãèéí õýìæýý

Ø  Ñàëáàðûí òîî

Ø  Àêòèâ, ïàññèâûí õýìæýý

Ø  Õàðèëöàã÷äûí òîî

Ø  ÝÇ-èéí áîëîí ñàëáàðûí õàìàð÷ áàéãàà õ¿ðýý

Ø  Õàìòûí àæèëëàãààíû öàð õ¿ðýý

Ø  Áàíêíû ¿éë÷èëãýýíèé òîî

×àíàðûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã äàðààõ áàéäëààð àíãèëæ áîëíî. ¯¿íä:

Áàíê íü çýýëèéí ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãà ãýäýã òàëààñ íü ìåíåæìåíòèéã ¿íýëýõ

Çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí òîãòîëöîîíû øààðäëàãûí äàãóó áàíêíû àæèëòàíä òàâèãääàã ìåíåæìåíòèéã ¿íýëýõ

Íèéãìèéí àñóóäëûã øèéäýõ òàëààñ íü ìåíåæìåíòèéã ¿íýëýõ

Áàíêíû ìåíåæìåíò çîõèõ ¸ñîîð ÿâàãäàõã¿é áàéãàà ¿åä áàíê áîëîí ò¿¿íèé õàðèëöàã÷ àëäàãäàëä îðæ áàíêíû õÿìðàë öààøèëáàë ýäèéí çàñãèéí òýíöâýðèéã àëäàãäóóëàõ øàëòãààí áèé áîëæ áàéäàã.

Ìóó ìåíåæìåíòèéã òýìäýãëýõèéí òóëä áàíêíû àæèë÷äí ñàíààòàéãààð õóóëü çºð÷èõ áîëîí ñàíàìñàðã¿éãýýð àëäàà õèéõ, íàéäâàðòàé øàëãàëòûí òîãòîëöîîã¿é áàéõ, ýðõ á¿õèé õÿíàëòûí áàéãóóëëàãàã¿é áàéõ çýðýã áàéäëûã èëýðõèéëæ áàéäàã ìèñìåíåæìåíò ãýäýã îéëãîëò ãàð÷ èðñýí. Áàíêíû ìåíåæìåíòèéí ñóäàëãààíû íýã ãîë õ¿ðýý íü ìèñ ìåíåæìåíòèéí àñóóäàë áàéäàã.

            Ýäèéí çàñãèéí ìèêðî ò¿âøèíä ¿ð äàãàâàðàà ¿ëäýýæ áàéäàã ñàíõ¿¿ãèéí åðºíõèé õÿìðàëûí ¿åä ìèñìåíåæìåíò íü àëäàãäëûã íýìýãä¿¿ëæ, íººöèéã áóðóó áàéðøóóëæ, ¿éë àæèëëàãààã ýðñäýëòýé áîëãîæ, èíôëÿöèéí ò¿âøèíã îðóóëæ õ¿¿ã ºíäºð ò¿âøèíä òîãòîîñíîîð áàíêíû õÿìðàëûã ã¿íçãèéð¿¿ëæ áàéäàã.

            Áàíêíû õÿìðàë ã¿íçãèéð÷ áàéãàà ¿å øàòûã ¿íäýñëýí ìèñìåíåæìåíòèéã 4 àíèëíà .¯¿íä: